T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
146 
 
Kompyuter  monitorida  uch oʻlchamli tasvir hosil qilishda turli usullardan, 
turli  ranglardan,  yorugʻlik  berish  orqali  relyef  hosil  qilishdan  foydalaniladi. 
Bundan tashqari, GATda uch oʻlchamli model hosil qilishda MatLab (
MATLAB
) 
dasturining  ahamiyati  juda  katta.  Shu  sababli  bu  dasturni  oʻrganish  geoaxborot 
tizimini toʻliqroq tushunishga yordam beradi (5.10-rasm).  
Elektron 
karta 
koʻrinishida 
tasvirlash. 
Xalq 
xoʻjaligining 
avtomatlashgan  boshqaruv  tizimi,  koʻplab  muammolarning  amaliy  yechimlarini 
hisobotlar  va  axborotlar  bilan  ta’minlashda  elektron  kartalar  GATning  asosi 
boʻlib  xizmat  qiladi. 
Elektron  kartalar
  dasturiy  qabul  qilingan  kartalarni 
proyeksiyalash  va  shartli  belgilar  tizimi  kabi  texnik  vositalar  yordamida 
tasvirlangan  hamda  dasturiy  boshqarish  mumkin  boʻlgan  kartografik  tasvirlar 
hisoblanadi.  Bu  turdagi  kartalar  raqamli  karta  yoki  geoaxborot  tizimining 
ma’lumotlar bazasiga asoslanib yaratiladi. Elektron kartalar tizimi masshtablarga, 
koordinatalar  sistemasiga  hamda  tuzilishi  va  shartli  belgilariga  qarab 
umumlashtirilgan  elektron  kartalar  toʻplamidan  yaratiladi.  U  rastr  va  vektor 
shaklida boʻladi.  
Elektron kartalar tizimi quyidagilardan tashkil topgan: 
1.
 
Joyning raqamli modeli. 
2.
 
Shartli belgilar tizimi. 
3.
 
Aerokosmik rasmlar. 
4.
 
Audio-video va matnli ma’lumotlar. 
5.
 
Elektron kartalarni maxsus axborotlar bilan ekranda tasvirlovchi dastur 
vositasi. 
Elektron  kartalarning  qogʻozli  kartalardan  asosiy  ustunligi  shundaki, 
elektron kartalar real vaqtda istalgan joy haqida xohlagan darajadagi aniqlik bilan 
ma’lumot  bera  oladi,  unda  maxsus  axborotlar  oson  toʻgʻrilanadi,  istalgancha 
nusxa bosma qilinadi. 
Elektron kartalar quyidagicha tasniflanadi
:  
1.
 
Avtomatlashgan tizimda qoʻllanilishiga qarab: 

 
avtomatlashgan boshqaruv tizimida qoʻllanilishi uchun (ABT); 

 
xalq xoʻjaligidagi avtomatlashtirish tizimida qoʻllanilishi uchun. 

---