T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
73 
 
 
3.5.
 
Geofazoviy ma’lumot toʻplash usullari 
GATda  ma’lumot  toʻplash  koʻp  vaqt  talab  qiladigan,  qimmat,  shu  bilan 
birga juda muhim boʻlgan qismlardan biridir. GATda ma’lumot manbalarining va 
bu  ma’lumotlarni  tizimga  kiritishning  juda  koʻp  turlari  mavjud.    Ma’lumot 
toʻplashning eng muhim ikkita usuli mavjud boʻlib, ular 
ma’lumotni olish
 va 
uni 
uzatishdir
.  Bundan  tashqari,  GATda  ma’lumot  toʻplashda 
asosiy
  (birlamchi, 
toʻgʻridan  toʻgʻri  oʻlchov  yoki  syomka  yordamida)  va 
ikkilamchi
  (yordamchi, 
boshqa  manbalardan  hosil  qilish)  ma’lumot  olishning  oʻrtasida  farq  borligini 
bilish zarur. Bu hol rastr va vektor format ma’lumotlar turlariga ham tegishli.  
GAT  turli  xil  manbalardan  tashkil  topgan  ma’lumotlarni  oʻz  ichiga  olishi 
mumkin.  Geografik  ma’lumotlar  bazasini  tashkil  qilishda  rastr  va  vektor 
formatdagi  ma’lumotlar  manbalarini  asosiy  (birlamchi)  va  yordamchi 
(ikkilamchi) kabi ikki turga boʻlishimiz mumkin. Asosiy ma’lumotlar manbayi bu 
GAT  loyihalari  uchun  toʻplangan  raqamli  formatdagi  ma’lumotlardir.  Bunga 
misol qilib  rastr  formatdagi SPOT  va IKONOS  kabi  yer  sun’iy  yoʻldoshlarining 
raqamli  suratlarini  va  vektor  formatdagi  muhandislik-geodezik  oʻlchovlarni 
(elektron teodolit va GPS) koʻrsatishimiz mumkin. 
3.4-jadval