T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

bosh 
ta’rif
 deb qabul qilish mumkin.  
Yuqorida  berilgan  ta’rifdagi  fazoviy-geografik  ma’lumotlar  turkumi 
deganda  barcha  yer  toʻgʻrisidagi  ma’lumotlarni,  jumladan  koordinatalarni,  yer 
uchastkalari  chegaralarini,  ular  joylashgan  joy  to’g’risidagi  ma’lumotlarni, 
joyning  huquqiy  va  iqtisodiy  ma’lumotlarini  hamda  ko’plab  muhim  bo’lgan 
fazoviy ma’lumotlarni tushunish lozim. 

---

 
Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
7 
 
Quyidagi  rasmda  geoaxborot  tizimining  umumiy  koʻrinishi  keltirilgan 
boʻlib,  ushbu  tizim  turli  adabiyotlarda  yanada  batafsilroq  yoki  soddalashgan 
holda berilgan boʻlishi mumkin.  
 
1.1- rasm. 
Geoaxborot tizimining umumiy koʻrinishi
 (Manba: Internet)
 
Geoaxborot tizimining rivojlanish tarixi  
Geoaxborot tizimi tushunchasi 1960-yillar oʻrtasida Kanadada paydo boʻlib, 
Kanada  geografik  axborot  tizimi  (
Canadian  Geographic  Information  System 
    
CGIS
)  deb  atalgan.  Tizimning  asosiy  maqsadi  Kanada  yer  resurslari 
inventarizatsiyasini  oʻtkazish  va  shu  asosda  yer  resurslarining  mavjud  holati  va 
kelajakdagi potensialini aniqlashdan iborat edi.         
Hozirda  rivojlangan  davlatlarda  geoaxborot  tizimi  koʻplab  ijtimoiy  sohalar, 
iqtisodiyot, siyosat, ekologiya, tabiiy resurslarni boshqarish va tabiatni muhofaza 
qilish,  kadastr,  ilm-fan  va  boshqa  sohalarda  qoʻllanilib  kelmoqda.  Geoaxborot 
tizimi bizning sayyoramizga tegishli global, hududiy, milliy, lokal-axborot turlari: 
kartografiya, 
masofadan 
zondlash, 
statistika, 
kadastr 
ma’lumotlari, 
gidrometeorologik  ma’lumotlar,  dala  ekspeditsiyasi  materiallarini  kuzatish, 
burgʻulash  natijalari,  suv ostini  zondlash  va  hokazolarni  integrallashtirgan  holda 
hamma 
jabhalarni 
egallab 
kelmoqda. 
Geoaxborot 
tizimini 
kengroq 
rivojlantirishda  xalqaro  assotsiatsiyalar  (BMT,  YeH  va  b.),  davlat  uyushmalari, 
vazirliklar, kartografiya, geologik va yer tuzish xizmatlari, ilmiy institutlar hamda 
xususiy firmalar qatnashmoqdalar.  

---