T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
51 
 

 
Oʻzbekiston geodinamik tarmogʻining nuqtalari balandlik oʻzgarishlarini 
ularning asriy va davriy fizik sabablarini  hisobga olgan holda hisoblash 
usullarini ishlab chiqish. 

 
Oʻzbekiston  hududi  yuqorisidagi  ionosferaning 
F
  va
  D
  qatlamlari 
holatini real vaqtda doimiy koʻrsatib turuvchi axborot resurs yaratish. 

 
Oʻzbekiston  geodezik  balandlik  koordinata  sistemasining  aniqligini 
oshirish boʻyicha tavsiyalar ishlab chiqish. 
2.7.
 
 Geoaxborot tizimida konversiyalash, georeferenslash va 
transformatsiyalash 
Geografik  oʻzgartishlar  matematik  jarayon  boʻlib,  unda  nuqtalar 
koordinatalarini  bir  koordinatalar  sistemasidan  boshqasiga  oʻzgartirish  amalga 
oshiriladi. Aniq  geodezik ishlarni bajarishda geoidga nisbatan ellipsoidning  aniq 
oʻrnini  hisobga  olish  zarur.  Ushbu  bazaviy  ma’lumot  negizida  oʻrin  olgan  turli 
ellipsoidlar 
koordinata 
sistemalari 
va 
kartografik 
proyeksiyalarning 
oʻzgartirilishiga  
geografik oʻzgartishlar
 (konversiyalash) deyiladi. 
Geografik  oʻzgartishning  bir  nechta  usullari  mavjud.  Berilgan  geografik 
koordinatalar (kenglik, uzoqlik va balandlik) boshlangʻich nuqtasining geosentrik 
toʻgʻri burchakli koordinatalar markazidan siljishi qiymatini  hisobga olgan holda 
boshqa geografik koordinatalarga oʻtish eng sodda usul hisoblanadi. Bunda ikkala 
ellipsoid  oʻqlari  yoʻnalishlari  parallel  deb  olinadi,  bu  esa  koʻp  holatlarda 
haqiqiyga  toʻgʻri  kelmaydi.  Bu  usul  uncha  katta  boʻlmagan  hududlardagi  ishlar 
uchun  mos  keladi,  chunki  oʻzgartirish  jarayonida  yuz  beradigan  xatoliklar 
berilgan boshlangʻich qiymatlardan kichikdir. 
Berilgan  nuqtaning  koordinatasi  yoki  biz  GPS,  geodezik  asbob  orqali 
topgan  yer  yuzi  nuqtasining  koordinatasi  turli  koordinata  sistemalarida  turli 
koordinata  birliklariga  ega  boʻlishi  mumkin.  Hozirgi  kunda  Oʻzbekiston  uchun 
SK-42 (Система Красовского, 1942) koordinata sistemasi va WGS-84 sistemasi 
qoʻllaniladi.  Bu  ikki  koordinata  sistemalari  orasidagi  koordinatalar  farqi  yoki 
siljishi turli hududlar uchun turlicha boʻladi. Masalan, Oʻzbekiston hududi uchun 
50–70  metrni  tashkil  etsa,  Rossiya  Federatsiyasining  Kaliningrad  viloyati  uchun 

---