T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Qutbiy  koordinata  sistemasi.
  Agar  toʻgʻri  burchakli  koordinata 
sistemasidagi  oʻzaro  perpendikular 
X
  va 
Y
  oʻqlar  oʻrniga  faqat 
X 
oʻqi  va 
koordinata boshlanish nuqtasi 
O
 olinsa, qutbiy koordinata sistemasi hosil boʻladi.  
Biror 
S
  nuqtaning  qutbiy  nuqtaga  nisbatan  oʻrnini  aniqlash  uchun  bu 
nuqtani  qutbiy  nuqta  bilan  tutashtiruvchi  chiziqning  uzunligi 
OS
  va  qutbiy  oʻq 
OX
  bilan 
OS
  chiziq  orasidagi  burchak 

  oʻlchanadi.  Bunda 
OS
  chiziq–  radius 
vektor,  

–oriyentirlash burchagi. 
2.6.
 
Oʻzbekistonda qoʻllaniladigan koordinata sistemalari 
Oʻzbekiston 
Respublikasi 
iqtisodiyotining 
bir 
qator 
tarmoqlari 
(Oʻzyergeodezkadastr,  Favqulodda  vaziyatlar  vazirligi,  qurilish  va  transport 
tashkilotlari  hamda  boshqalar)  amaliy  masalalarini  yechishda  geodezik  kenglik, 
uzunlik va ortometrik balandlikdan iborat boʻlgan koordinata asosi zarur. Ammo 
hozirgi  kunda  respublikamizda  yer  sirtida  joylashdan  GNSS  kosmik  tizimi  kabi 
global vaqt-koordinata  hisoblash tizimi  mavjud  emas. Boshqa tomondan  esa  yer 
tayanch  koordinatalar  sistemasi  bilan  geoidning  fizik  sirti  orasidagi  bogʻliqlik 
yetarlicha aniqlik bilan topilmagan.  
Mehnat  unumdorligini  oshirish  va  boshlangʻich  geodezik  ma’lumotlarni 
toʻplash  bilan  bogʻliq  xarajatlarni  kamaytirish  maqsadida  geodezik  asos  bilan 

---