T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
48 
 
aniqlangan,  deb  faraz  qilinadi.  Geografik  koordinataning  afzalligi  yer  yuzidagi 
barcha nuqtalar oʻrnining yagona tizimda aniqlanishidadir.  
 
2.5-rasm. 
Geografik koordinatalarning sferik (chapda) va dekart (oʻngda) 
koʻrinishi 
(Manba: Internet) 
2.5.
 
Gauss-Kryugerning toʻgʻri burchakli koordinata sistemasi 
Katta  hududlar  uchun  toʻgʻri  burchakli  koordinataning  zonal  sistemasidan 
foydalaniladi.  Bunda  yer    shari  Grinvich  meridianidan  boshlab  6
0
  li  60  ta 
meridian  zonalarga  boʻlinadi.  Har  bir  zona  oʻrtasidan  oʻtgan  meridian  shu 
zonaning  oʻq  meridiani  boʻladi.  Zonalar  raqami    Grinvich  meridianidan  boshlab 
gʻarbdan  sharqqa  tomon  hisoblanadi.  MDH  hududiga  bu  zonalarning  29  tasi  (4 
dan  32  gacha)  toʻgʻri  keladi.  Yer  sharini  tekislikda  yaxlit  tasvirlab 
boʻlmaganligidan  har  bir  meridian  zona  alohida-alohida  silindr  ichiga 
joylashtirilib,  har  bir  zonaning  oʻq  meridiani  silindrning  ichki  yuzasiga  tegib 
turadi,  deb  faraz  qilamiz.  Soʻngra  har  bir  zonadagi  meridian  va  parallellar 
silindrning 
ichki 
yuzasiga 
proyeksiyalanadi, 
biroq 
bunda 
burchaklar 
oʻzgarmasligi,  ya’ni  burchaklarning  qiymati  ularning  silindr  ichki  yuzasiga 
proyeksiyalanish qiymatiga teng boʻlishi shart.  
Meridian va parallellar  proyeksiyalangan silindrni biror yasovchi boʻyicha 
qirqib, soʻngra yoysak, har bir zonaning oʻq meridiani va ekvator boʻlagi toʻgʻri 
chiziq  tarzida,  boshqa  barcha  meridian  va  parallellar  esa  egri  chiziq  tarzida 
tasvirlanadi. Shu hosil boʻlgan proyeksiya