T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
256 
 
orqali  koʻrish  uchun  moʻljallangan  boʻlsa,  ikkinchi  avlodi  veb-sahifadan  turib 
ba’zi  amallarni  bajarish  imkoniyatini  beradi.  Bunday 
veb-sahifalarga 
www.expediamaps.com
, 
www.mapquest.com
, 
www.census.gov
  va  boshqa 
sahifalarni kiritishimiz mumkin.  
Rivojlantiruvchilar  uchun  moʻljallangan  GAT  dasturlari  bu  ba’zi  dastur 
ishlab  chiqaruvchilarning  zaruriy  qismlaridan  yigʻib,  bir  dastur  shaklida  ishlab 
chiqilgan  dasturidir.  Bu  dasturlarning  qulayligi  shundan  iboratki,  bunda  “dastur 
rivojlantiruvchi” kerakli buyruqlarni olib tashlashi va qoʻshib qoʻyishi hamda oʻzi 
xohlagan  tarzda  toʻgʻrilashi  mumkin.  Bunday  dasturlar  qatoriga  ESRI  ArcGIS 
Engine, ObjectFX, SpatialFX, Engenuity JLOOX  kabilarni kiritishimiz mumkin. 
Bunday dasturlar narxi 1000 AQSH dollaridan 5000 AQSH dollarigacha boʻladi 
va  har  bir  qoʻshimcha  operatsiya  qurilmasi  uchun  100  AQSH  dollaridan  500 
AQSH dollarigacha qoʻshimcha haq toʻlanadi.  
Oxirgi  yillarda  kompyuter  va  boshqa  elektron  qurilmalarning  dizayni  va 
soddalashtirilishi boʻyicha koʻpgina ishlar amalga oshirildi. Shu bilan bir qatorda 
GATni  ham  mobil  va  choʻntak  qurilmalariga  oʻrnatish  imkoniyati  vujudga  kela 
boshladi. Global pozitsion tizim va simsiz aloqaning vujudga kelishi bu jarayonni 
yanada tezlashtirib yubordi. Bunday qurilmalarga dasturning barcha imkoniyatlari 
kiritilmaydi,  xotira  miqdori  kichik  boʻlganligi  uchun  kichikroq  dasturlar 
oʻrnatiladi.  Lekin  oxirgi  yillarda  smartfon  (
smartphone
)  deb  nomlanuvchi 
kommunikator  yoki  aqlli  telefonlar  ishlab  chiqilmoqda  va  ularning  xotirasi  64 
Gbt  gacha  bormoqda.  Bu  esa  koʻpgina  ma’lumotlarni  va  mukammalroq 
dasturlarni  kiritish  imkoniyatini  vujudga  keltiradi.  Bunday  dasturlar  qatoriga 
Autodesk  OnSite,  ESRI  ArcPAD  va  Intergraph  Intelliwhere  kabilar  kiradi.  Bu 
dasturlarning narxi 400 AQSH dollaridan 600 AQSH dollarigacha oʻzgaradi.  
Geoaxborot tizimining istiqbollari mutaxassislar orasida keng muhokamaga 
sabab boʻlmoqda. Bugungi kunda undagi texnika, texnologiyada internet tarmogʻi  
bilan quyidagi muhim rivojlanishlar yuz beradi: 

 
Geofazoviy  ma’lumotlarni  yigʻishga  moʻljallangan  sensorlarning  kundalik 
turmushimizdagi  qurilmalarda  koʻplab  oʻrnatilishi  sababli  ma’lumotni 

---