T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
255 
 
9.8. Geoaxborot tizimining ilmiy istiqbollari 
Geoaxborot  tizimi  dasturi  bu  GATning  har  qaysi  jarayonidagi  asosiy  va 
muhim  qism  hisoblanadi.  Texnika  va  texnologiya  taraqqiy  etishi  bilan  dasturlar 
ham  oʻz  navbatida,  rivojlanishda  davom  etmoqda  va  bu  bilan  GAT  loyihalariga 
ketadigan xarajatlarni qisqartirish imkoniyatini bermoqda. Barcha GAT dasturlari 
toʻrtta  tizimga  boʻlinadi.  Ular  jumlasiga  ishchi  stoli  kompyuterlariga,  server 
kompyuterlariga  va  rivojlantiruvchilar  uchun  moʻljallangan  hamda  qoʻlda  olib 
yuriladigan qurilmalarga oʻrnatiladigan dasturlar kiradi.  
Ishchi  stoli  kompyuterlariga  moʻljallangan  dasturlar  turkumiga  ESRI  Arc 
Reader,  Intergraph  Geomedia  Viewer,  Mapinfo  ProViewer,  AutoDesktop  3D, 
ESRI  Arc  View-ArcInfo,  Ge  Spatial  Intelligence,  Intergraph  Geomedia 
Professional  va  boshqa  dasturlarni  kiritishimiz  mumkin.  Bu  dasturlarning 
vazifalari  oddiy  kartalarni  koʻrish,  shuningdek,  professional  ishlar  boʻlmish 
ma’lumot  toʻplash  va  tahlil  qilish,  ma’lumotlar  bazasi  boshqaruvi,  geografik 
ma’lumotlarni qayta ishlash va tahlil qilish kabilarni bajarishdir.  
Professional  dasturda  ishlash  uchun  mutaxassisning  texnik  qobiliyati  ham 
zarur  darajada  boʻlishi  lozim.  Bunday  dasturlar  hozirgi  kunda  7000  AQSH 
dollaridan 20000 AQSH dollarigacha qiymatda mavjud. Internet rivojlanishi bilan 
birga undan foydalanuvchilar ham oʻz-oʻzidan ortib bormoqda. Bu, oʻz navbatida, 
foydalanuvchilar  uchun  internet  orqali  istalgan  mahsulotni  yetkazib  berishni 
bildiradi.  Shu  jumladan  GAT  dasturlari  ham  oxirgi  yillarda  server  turkumiga 
moʻljallangan  GAT  dasturlarini  ishlab  chiqishni  koʻp  emas,  balki  bir  yilga 
qoʻymoqda.  
Taxminlarga  koʻra,  server  turkumidagi  dasturlar  ishchi  stolida  ishlashga 
moʻljallangan  dasturlarga  qaraganda  ancha  ilgarilab  ketgan  va  bunday 
dasturlardan  foydalanuvchilar  soni  ham  ortib  bormoqda.  Bu  dasturlar  qatoriga 
Autodesk MapGuide, ESRI ArcGIS Server, ESRI GE Spatial Application Server, 
Intergraph Geomedia WebMap, Mapinfo MapXtreme kabi dasturlarni kiritishimiz 
mumkin. Ushbu dasturlarning narxi hozirgi kunda 5000 AQSH dollaridan 25000 
AQSH  dollarigacha  boradi.  Mazkur  dasturlarning  birinchi  avlodi  faqat  internet 

---