T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
170 
 
unda tuzilmaviy axborot, davomiy vazifalar, axborot sifati, noaniq vazifalar tahlili 
kabi komponentlar mavjud boʻlishi lozim.  
 
5.21-rasm.
 Raqamli modellarning hosil boʻlishi 
(Manba: Internet)
 
 

---

 
Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
171 
 
Tuzilmaviy axborot modelga koʻmak sifatida tushunilishi mumkin. Bunday 
axborot relyefni koordinata sistemasida nuqtalar, chiziqlar yoki maydonlar orqali 
yaqqol  tasvirlab  beradi.  Ma’lumot  elementlari  grid  yoki  TIN  koʻrinishida 
tasvirlanadi.  Tuzilmaviy  axborot  aniq  yoki  noaniq  boʻlishi  mumkin.  Bunday 
axborot  toʻgʻri  topologik,  morfologik,  gidrologik  axborotlarni 
oʻzida 
mujassamlashtiradi. 
Davomiy vazifalar  joyning modellangan yuzasini taxminiy keltirish uchun 
qoʻllaniladi. Bundan tashqari, tuzilmaviy axborot elementlarini interpolatsiyalash 
kabi vazifalarni ham kiritish mumkin.  
Axborot  sifati  deganda  haqiqiy  yer  sathining  tuzilishini  mavzuli  jihatdan 
qay darajada qabul qilishni tushunish zarur.  
Noaniq  vazifalar  tahlili  uslullari  yuqoridagi  tuzilmaviy  axborot 
ma’lumotlariga  qisman,  geoaxborot  tizimidagi  tahlil  jarayoniga  esa  koʻproq 
bogʻliqdir.  
Shunday  qilib,  DEM  va  DTM  oʻrtasidagi  farqqa  toʻxtaladigan  boʻlsak, 
DEM  oʻzida  joyning  sathi  deb  qabul  qilinmaydigan  relyef  ma’lumotlarini 
saqlaydi.  Koʻpchilik  hollarda  DEM  geoaxborot  tizimida  rastr  ma’lumotlarni 
fazoviy  tahlil  qilishga  qaratilgan  relyef  atributlariga  ega  boʻlgan  grid
 
ma’lumot 
sifatida  ham  qaraladi.  DTM  tushunchasi  DEMga  nisbatan  koʻproq  umumiy 
ma’lumotlarni,  jumladan  joyning  yuqorida  keltirilgan  oʻziga  xos  nuqtalaridan 
tashqari  togʻ  tizmalarining  chiziqlari,  eng  yuqori  choʻqqi  nuqtalari  va  boshqa 
ma’lumotlarni mujassamlashtiradi.