T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
160 
 
2.
 
Raqamlovchi  planshetda  toʻgʻri  burchakli  koordinata  sistemasi  qoʻllanilgani 
hamda  karta va  raqamlovchi  qurilma  haqiqiy  koordinata  sistemasida  olinishi 
uchun  roʻyxatga  olinishi  kerak.  Bu  kartadagi  eng  yaxshi  koʻringan  4–5  ta 
nazorat  nuqtalarini  raqamlashtirish  (referens  nuqta  ham  deyiladi)  va  keyin 
ularning haqiqiy  qiymatlarini  kiritish orqali amalga  oshiriladi.  Bundan soʻng 
raqamlovchi  qurilmadagi  maxsus  nazorat  dasturi  transformatsiya  (bir 
koordinata  sistemasidan  ikkinchi  koordinata  sistemasiga  oʻzgartirish)ni 
hisoblab,  qolgan  ma’lumotlarga  avtomatik  tarzda  koordinatani  beradi. 
Qisqacha qilib aytadigan boʻlsak, kartadagi tayanch nuqtalarning raqamlovchi 
qurilmada hosil qilingan koordinata sistemasi yordamida ishlash kerak. 
3.
 
Ma’lumot  olish  (vektor  ma’lumot)dan  oldin  kartani  diqqat  bilan  oʻrganib, 
qaysi  belgilar  qaysi  darajada  generalizatsiya  qilinishi  va  qonun-qoidalarini 
koʻrib  chiqish,  ya’ni  raqamlashtirish  boshlanishidan  oldin  shu  kartani 
vektorlashga boʻlgan talab va qoidalarni oʻrganib chiqish zarur.  
4.
 
Ma’lumot  olish  vektor  obyektlar  shaklini  olish  jarayonidir.  Vektor  chiziq 
hosil  qilish  uchun  oldin  kursordagi  2  tugmasi  bosiladi,  1  tugmasi  esa  
oraliqdagi  uchraydigan  burilishlarni  hisobga  oladi.  Boshlangan  chiziqni 
tugatish uchun  yana 2 tugmasi bosiladi (5.17,b-rasm). 
5.
 
Barcha obyektlar raqamli koʻrinishga keltirilgandan soʻng xatoliklar bor yoki 
yoʻqligini yana bir bor tekshirib olish kerak. Tekshirishning eng oson yoʻli bu 
geometrik  xatoliklarni  aniqlovchi  maxsus  dasturdan  foydalanish  va  hosil 
qilingan natijani kartaning asl nusxasi ustiga yopib tekshirishdir.  
Kartalarni  skanerlashdan  koʻzlangan  maqsad  bu  vektorlash  ishini 
boshlashdir,  ya’ni  rastr  turdagi  ma’lumotlarni  vektor  formatdagi  ma’lumotlarga 
aylantirish jarayonidir. Rastr qatlamdan vektor ma’lumotlarni hosil qiishning eng 
oddiy  yoʻli  bu  vektor  obyektlarni  qoʻl  yordamida  kompyuter  monitoridan 
sichqoncha yoki maxsus kursorlar yordamida raqamlashtirishdir. Kartalar vertikal 
ravishda turgani va hech qanaqa qayrilmasdan koʻringani uchun bu ustidan chizib 
raqamlashtirish  (
heads-up  digitizing
)  usuli  deyiladi.  Bu  usul  kartadagi  tanlanib 

---