T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
147 
 
2.
 
Maqsadiga qarab: 

 
joyni va modellashgan operativ axborotlarni tasvirlash uchun; 

 
alohida va jamoaviy foydalanuvchilarga bir vaqtning oʻzida 
tasvirlash uchun. 
3.
 
Koʻrinishi va masshtabiga qarab: 

 
shaharlarning elektron planlari masshtablari: 1:10 000, 1:25 000; 

 
elektron topografik kartalar masshtablari: 1:25 000, 1:50 000, 
1:100 000, 1:200 000, 1:1 000 000; 

 
elektron aviatsion kartalar masshtablari: 1:500 000, 1:10 000 000, 
1:20 000 000, 1:40 000 000. 

 
elektron mavzuli kartalar. 
4.
 
Axborotlarni namoyish etish usuliga qarab: 

 
ikki oʻlchamli; 

 
uch oʻlchamli; 

 
toʻrt oʻlchamli (fazoviy-vaqtli) (
X, Y, Z, T
). 
5.
 
Namoyish etish koʻrinishiga qarab: 

 
vektor; 

 
rastr.  
Vektor  format  deganda  kartografik  axborotlarni  yoʻnalishi  va  uzunligiga 
ega boʻlgan vektor koʻrinishida tasvirlash usuli tushuniladi.  
Rastr  format  deganda  esa  kartografik  ma’lumotlarni  matritsa  koʻrinishida 
tasvirlash tushuniladi.  
Rastr
 – bu oʻzining koordinata sistemasiga va har biri oʻzaro bogʻlanmagan 
tavsifga ega boʻlgan kataklar jamlanmasidir. 
Vektor
 – bu bir-biri bilan bogʻlangan 
va oʻzaro ta’sir etadigan koordinatalar jamlanmasi hisoblanadi.  
Fazoviy ma’lumotlarni rastr va vektor usulida tashkillashtirish  tuzilmasiga 
geografik  axborotlarni  modellashtirishda  mutlaqo  farqli  yondashiladi,  lekin  bir-
birini toʻldiradi. Har ikkala shakl ham oʻz kamchiliklari va ustunliklariga ega.  
Qidiruv  maqsadiga  qarab  oʻrganilayotgan  obyekt  uchun  tez  va  samarali 
yechimlar  chiqarish  uchun  u  yoki  bu  tuzilma  tanlanadi.  Har  ikkala  tuzilma 

---