T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
92 
 
4-bob.
 
GEOFAZOVIY TAHLIL 
4.1.
 
Geofazoviy ma’lumotlar tahlili 
GATda  ma’lumotni  geofazoviy  ma’lumot  deb  atasak,  birmuncha  toʻgʻri 
boʻladi.  Chunki  bu  tizimda  asosan  har  bir  nuqta  va  har  bir  chiziq  oʻzining 
joylashuviga  qarab  turli  koordinatalarga  ega  boʻladi  hamda  bu  koordinatalar 
jamlanib,  joy  toʻgʻrisida  umumiy  tushuncha  hosil  qilinadi.  Kelgusida  esa  u 
fazoviy  tahlil  va  boshqa  turdagi  tahliliy  ishlarga  asos  boʻlib  xizmat  qiladi. 
Geofazoviy  ma’lumotlarning manbayi bu raqamlangan kartalar, aerofotosuratlar, 
kosmik suratlar, statistik jadvallar va GATga bogʻliq boʻlgan boshqa ma’lumotlar 
boʻlishi  mumkin.  Bundan  tashqari,  geofazoviy  ma’lumotlar  bevosita  syomka 
(GPS syomka, geodezik asboblar yordamidagi syomka) natijalaridan ham atribut 
ma’lumot  sifatida  olinishi  mumkin.  Oldingi  boblarda  aytilganidek,  ma’lumot 
olishning  yana  bir  qulay  yoʻli  bu  ma’lumotni  sotib  olishdir.  Geografik 
ma’lumotlarni  olgandan  soʻng  bu  ma’lumotlar  oʻzaro  bir-biriga  ma’lumotlar 
bazasi  orqali  bogʻlanishi  kerak.  Bu  esa,  oʻz  navbatida,  kartadagi  va  bazadagi 
ma’lumotlarni  bir-biriga  bogʻlab,  yagona  va  umumiy  ma’lumot  olish 
imkoniyatini beradi.  
Fazoviy  yoki  geofazoviy  tahlil  bu  modellashtirish,  aniqlash  va  model 
natijalarini  oʻzgartirish  jarayonidir.  Model  tasvirlash  va  boshqarish  mumkin 
boʻlgan  raqamli  formatning  joy  toʻgʻrisidagi  haqiqiy  tushunchasini  namoyon 
qiladi.  Fazoviy  tahlil  jarayoni  moslikni  aniqlash,  baholash  va  prognozlash, 
oʻzgartirish  va  tushunish  kabi  ishlarda  muhim  sanaladi.  GATning  eng  muhim 
vazifalaridan  biri  ham  geofazoviy  ma’lumotlar  va  ularning  atributlarini  qaror 
qabul  qilish  uchun  tahlil  qilishdir.  Geofazoviy  ma’lumotlar  joy  toʻgʻrisidagi 
haqiqiy axborotlarga ega boʻlish va ma’lumotlarni tahlil qilish hamda oʻzgartirish 
uchun  qoʻllaniladi.  Shuning  uchun  ham  geofazoviy  tahlil  oddiy  arifmetik 
amallardan mantiqiy model tahlillariga boʻlinadi.  
Tahliliy imkoniyat  GATning yutugʻi hisoblanadi. Fazoviy tahlil ishlarining 
mavjudligi  GATni  boshqa  axborot  tizimlaridan  farqlovchi  muhim  omillardan 
biridir. Boshqa axborot tizimlaridagidek ma’lumot olish yoʻllari bir xil boʻlsa-da, 

---