T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

Burilmaydigan ag‘dargichli buldozerlar
D Z -42 buldozeri (4.2-rasm) pichoqlari va ikkita itaruvchi 
bruslari 5 bo‘lgan ag‘dargich, ko‘ndalang balka 7, ikkita gidrosilindr 
3
hamda gidrosilindrlar kronshteynidan tashkil topgan.
4.2-rasm.
D Z - 4 2 buldozeri:
1-pichoq; 2 -
a g ’dargich; 3 —gidrosilindr; 4 -tru b o p ro v o d ;
5 —itaruvchi brus; 6 —traktor; 7 -k o 'n d a la n g balka; 8 - c h a n g ‘i
Ag‘dargichning 
orqa tomoniga 
payvandlangan 
qobirg‘alar 
va m ustahkam lik qutilari uning bo‘ylamasiga va ko‘ndalangiga 
mustahkam bo‘lishini ta’minlaydi. Ag'dargichning pastki qirrasi 
192

---

b o 'у lab pichoq 
1
m ahkam langan bo'lib. u bitta o‘rta pichoq va 
ikkita yon pichoqdan tuzilgan. A g‘dargichning egri chiziqli shakli 
gruntning yuqoriga uzatilishini osonlashtiradi va gruntni kesish 
jarayonidagi quvvat sarfini kam aytirishga yordam beradi. Bunday 
shaklli ag'dargich yum shoq, sochiluvchan gruntlarda ham, o‘ta nam 
gruntlarda ham o‘ziga gruntni ilashtim iasdali ishlay oladi.
4.3-rasm.
D Z -1 1 0 X L buldozeri:
1 -a g ‘dargich; 2.
3 -a g 'd a rg ic h n i o g :diru vch i va ko 'ta rib-tu sh iru vch i gidrosilindrlar; 
4 -tra k to r; 5 -v in tli kashak; 6 -ita ru v c h i brus; 7 -s h a rs im o n tayanch; 8 - a g ‘darg ich
kronshteyn; 9 -b a rm o q ; 70-vint; 
11, 13
- tirak sh aybalar; 7 2 -ita ru v c h i brus 
kronshteyni; 7 4 -q u lflo v c h i sh ayba; 
1 5 -
gayka.
193

---

G runt ag‘dargichdan tiqilib qolmasligi uchun uning yuqori 
qismiga koziryok payvandlangan. Sochiluvchan gruntlarda ishlayot- 
ganda ag'dargichning ikkala tomoniga, qirquvchi qirrasiga nisbatan 
30° burchak ostida, kengaytirgichlar m ahkam lab qo \ iladi, ular surib 
kcltiriludigan grunt hajmini L 5 -i,6 m arta oshirishga imkon beradi. 
tekislash ishlarini bajarishni osonlashttrish uchun va ag'dargichning 
botish chuqurligini eheklash zarur bo lg an d a chang'ilar 
8
dan 
foydalaniladi.
Itaruvchi hruslar qutisimon (lo'g'ri turtburciiak) kesim li ichi 
bo sh balkalardan iborat. Itaruvchi bruslar bir tomondan ag‘dargiehga 
payvandlangan, bunga qaram a-qarshi tomonda esa tutqichlar bilan 
ta ’minlangan. Tutqichlarning og'zida term ik ishlov beriigan, almash- 
tiriladigan vkladishlar joylashgan bo‘lib, ular buldozer ko'ndalang 
balkasi sapfalarining podshipniklari hisoblanadi. Ko‘ndalang balka 
ag‘dargichni baza traktor ramasiga sharnir yordam ida biriktirish 
uchun m o‘ljallangan.
A g‘dargich 
ikkita 
gidrosilindr 
3
yordam ida 
ko‘tariladi, 
tushiriladi va gruntga botiriladi. Gidrosilindrlarni kronshteynga 
mahkam laydigan 
universal 
sharnirlar 
shtoklar 
va 
ularning 
zichlamalari ishlashi uchun qulay sharoit yaratadi, chunki ag‘dar- 
gichning burchagi bilan ishlayotganda yuzaga keladigan ko‘ndalang 
nagruzkalar ularga emas, balki ana shu sharnirlarga tushadi. 
Gidravlik boshqariladigan DZ-110 va DZ-110XL buldozerlari 
(3.7-rasm) konstruksiyasi jihatidan bir xildir. Biroq, DZ-110XL 
buldozeri 
past tem peraturalarda 
ishlash uchun mo‘ljallangan 
po'latlardan tayyorlanadi va sovuq iqlimda ishlashga m oslashtirilgan 
traktor bilan komplektlanadi. Buldozerlar ag‘dargichni og‘diradigan 
gidravlik boshqariluvchi m exanizm bilan ta ’minlangan.
Itaruvchi bruslar 
6
ning orqa tomoniga sferik vtulkali sharsimon 
tayanchlar 7 o‘rnatilgan bo‘lib, ular yordam ida bruslar traktorga 
biriktirilgan. Bu bruslar old tomonda barmoqli sharnirlar bilan 
ta ’minlangan, ular vintlar