T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

Qishloq xo‘jaligi gidrotexnika melioratsiyasi:
Sug'orish melioratsiyasi, Sug'orish va sug'orish tizim lari haqida 
umumiy ma’lumotlar. Yerlarni sug orish ehtiyoji. Sug'orish turlari: 
muntazam ravishda, bir m arta va m axsus. U larning qo'Hash 
shartlari. Sug‘orish tizim i va uning tarkibiy qismlari: sug'orish 
m anbai, suv olish inshooti, m agistral kanal, taqsimlovchi tarmoq; 
sug'orish tizim ini boshqaruv elementlari; sug'orish tarm og'idagi 
gidrotexnik inshootlar; tashlam a va zovur tarm og'i; yo'llar; ihota 
daraxtlari.
Qishloq xo'jaligi ekinlarini sug'orish tartibi. Qishloq xo'jaligi 
ekinlarining rivojlanishi uchun maqbul shartlar va ekinlarning suvga, 
havoga, issiqlikka, tuproqning ozuqa rejimlariga bo'lgan talabi.
Qishloq xo'jaligi ekinlarini sug'orish usullari va texnikasi 
(sug'orish tizim ining boshqaruv elementi). Asosiy sug'orish usul­
lari: yerustidan, yomg'irlatib, tuproq ichidan (tuproq ostidan), 
tomchilatib, purkab va subirrigatsiya.
Sug'orish tarm og'i. Kanallarning netto va brutto suv sarfi, 
ularning foydali ish koeffitsiyenti. K anallarda suvning isrofi va 
filtratsiyaga qarshi chora-tadbirlar. Sug'orish tarm oqlarning asosiy 
elementlari: m agistral kanali va taqsim lash tarm og'i. Sug'orish 
tarm oqlarining konstruksiyasi; ochiq tarm oq, quvur va qurama. 
Kanallarning gidravlik hisoblari. Sug'orish sistemalaridagi arm atu- 
rasi. Sug'oriladigan yerlardagi yo'llar va ihota daraxtlari.
Sug'orish uchun suv manbai. Sug'orish uchun asosiy suv manbai 
turlari va ularga qo'yiladigan meliorativ talablar. Suv m anbalarining 
sug'orish qobiliyati va uni oshirish yo'llari.
Lim anlar va ularning turlari, qo'l lash shartlari, lim anlarning 
hisobi. Suvni m exanik usulda ko'tarib sug'orish. Sug'orish tizim ini 
rekonstruksiyasi.
184

---

Sug‘oriladigan 
yerlarda 
sizot 
suvlarining 
rejimi. 
Sizot 
suvlarining suv muvozanati. Uning kritik chuqurligi. Sug‘oriladigan 
yerlarda zovurlar. U larning vazifalari va turlari. Ochiq va yopiq 
yotiq zovurlar. Yotiq zovurlarning hisobi. Sug'oriladigan hududida 
ularning joylashishi, Tik zovur, U larning konstruksiyasi va hisobi. 
Q uram a zovur. Ularning konstruksiyasi va hisobi. Sho'rlangail 
yerlarni yuvish. Sho'r yuvish usullari.