T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

Gusenitsali
yoki g ild ira k li m ashinalardan foydalanish samaradorligi 
ular ishlaydigan gruntga va sharoitga bogliq. G ild ira k li buldozerlar 
tezlik va harakatchanlik jihatidan ustunlikka ega. Ular ish joyi 
uzoq m asofada bolganda, bir y o ia bir nechta obyektga xizm at 
ko‘rsatishda (masalan, bir nechta ekskavator qazib chiqargan gruntni 
kerakli joyga surib keltirishda), gruntning ustki yengil qatlamini 
kesishda (bunday qatlamlar katta tortish kuchini talab qilmaydi) 
samaraliroq ishlavdi. ОЧа nam gruntlarda shinalarning gruntga 
ilashishi gusenitsalarnikiga qaraganda kamroq, yum shoq va qumli 
gruntlarda esa deyarli bir xil. Shu sababli gusenitsali buldozerlarning 
o‘tuvchanligi g ild irak li buldozerlarnikiga qaraganda yaxshiroq va 
qoilanilish sohasi kengroqdir.
Gusenitsali buldozerlar toshli va og‘ir gruntlarda, qiyaliklarda, 
yuzaning qiyaligi keskin o‘zgaradigan joylarda, anchagina nam
191

---

gruntlarda va ish sharoiti og4r bo‘lgan boshqa joylarda samarali 
ishlaydi. Shu sabablarga ko'ra um um iy ish vaqtining 70-75% qismi 
katta tortish kuchi bilan ish yurishiga sarflanadigan buldozerlar 
uchun asosiy baza m ashina gusenitsali traktordir. G ‘ildirakli 
buldozerlardan, asosan, yordamchi ishlarda foydalaniladi,
Boshqarish mexanizmiga ko‘ra gidravlik boshqariladigan va kanat- 
bloklar bilan boshqariladigan buldozerlar farq qilinadi. Gidravlik 
boshqariladigan buldozerlarda ag‘dargichni kolarish, tushirish va 
beriigan vazivatda qotirib qo’yish, ba’zan esa uni og'dirish ishlari 
boshqarish sistemasining gidrosilindrlari yordamida amalga oshiriladi. 
Kanat-blok bilan boshqariladigan buldozerlarda ag‘dargich baza 
mashinaga o‘rnatilgan chig'ir yordamida ko‘tariladi, tushiriladi va 
kerakli vaziyatda qotirib qo‘yiladi. Hozirgi vaqtda sanoatda faqat 
gidravlik boshqariladigan buldozerlar ishlab chiqarilmoqda.