T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

Klassik  siyosiy iqtisod  -   boylik faqat qishloq xo'jaligida  emas, 
b a lk i  s a n o a t,  tra n s p o rt,  q u rilis h   va  b o sh q a   s o h a la rd a   ham 
yaratilishini  isbotlab  berdi.
U. Petti (1623-1686 y.y.) boylikning manbai y e rva  mehnat ekanligini 
e’tiro f  etgan.  «Mehnat  boylikning  otasi,  yer  uning  onasi»,  degan 
ibora  unga  tegishlidir.
A .S m it  «O dam lar  boyligining  ta b ia ti  va  sabablari  to 'g 'risid a  
tadqiqot»  (1776 y.)  asarida  talab  va  taklif asosida  shakllanadigan 
erkin  narxlar  asosida  bozor  z-zini  tartibga  solishi  («ko'rinmas 
q  l» )  g 'o ya s in i  ilg a ri  su ra d i.  Insonni  fa o lla s h tira d ig a n   asosiy 
rag'bat  shaxsiy  manfaatdir,  deb  ko'rsatadi.
D .R ikardo  qiym atning,  tu rli  sin fla r  darom adlari  va  foydaning 
yagona  manbai  m ehnat  ekanligini  ko'rsatadi.
Sismondi  (Jon  Shari  Leonard  Sim on  de  Sismondi)  kapitalistik 
iqtisodiy mexanizmni tanqid  qilib,  siyosiy iqtisod inson baxti  yo'lida 
ijtimoiy  mexanizmini  takom illashtirishga  qaratilgan  fan  bo'lmog'i 
lozim,  deb  ko'rsatadi.
S o ts ia l-u to p is tla r  (A .S en-S im on,  S hari  Pure,  R obert  Ouen) 
kapitalizm ni  tanqid  qilib,  xususiy  m ulkchilikni  yo'q  qilish,  ishlab 
chiqarish,  taqsim ot  va  iste’ molni  qayta  tashkil  etish  va  adolatli 
tuzum (industrial jam iyat,  garm onik jam iyat,  kommunizm) o'rnatish 
talabi  bilan  chiqadilar.
Marksizm jam iyat taraqqiyotiga tabiiy tarixiy jarayon  deb qarab, 
ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalar,  ularning vujudga  kelishi,  rivojlanishi 
va  boshqasi  bilan  alm ashinishi  sabablari  to 'g 'risid a g i  ta ’lim otni 
hamda  qo'shim cha  qiym at  nazariyasini  yaratadi.
7

---

Iqtisodiyot  nazariyasidagi  yangi  oqim lar 
(XIX  asr oxiri  va  XX  asr  boshlari)