T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

15-MAVZU. NARX NAZARIYASI 
1-§.  Narxning  iqtisodiy  mazmuni,  omillari  va  vazifalari
Narxga ta’sir 
qiluvchi 
omillar
Talab va taklif 
nisbati
Iqtisodiy
xarajatlar
Tovar (xizmat) 
nafliligi
Neoklassik  yondashuv
Raqobat shakllari 
va usullari
Davlat  iqtisodiy 
siyosati
Klassik  yondashuv 
(A.Smit,  D.Rikardo, 
J.S. Mill)
Hozirgi  zamon 
neoklassik  yondashuv 
(A.Marshall)
Xufiyona iqtisodiyot 
rivojlanish holati
N arx-to va rla r  nafliligini  baholash  vositasi.
Narxning  m azm uniga  asosiy  yondashuvlar
N a rx-to va r  qiymatining  puldagi  ifodasi
N a rx -k e y in g i  n a flilik ,  is h la b   c h iq a ris h  
xarajatlari  ham da  talab  va  ta klif  nisbatining 
pulda  m u ja ssa m la sh ish i.
Narx  -  Talab va taklifning muayyan nisbatida, tovar (xizmati) ni ishlab 
chiqarishga  ketgan  iqtisodiy  resurs  xarajatlari  hamda  uning 
nafliligining pul ko’rinishida ifodalanishi.
150

---

Narxning vazifalari
Qiymatni hisobga
olish
Tovarni ishlab chiqarishga qilingan 
xarajatlar, olingan natijalar va uning nafliligi 
narx yordamida hisobga olinadi.
H i s o b - k i t o b n i  
amalga oshirish
Turli xil majburiyatlarni (ishlab chiqaruvchi 
bilan iste’molchi hamda bank va soliq 
muassasalari o'rtasida) amalga oshirishda 
hisob-kitob qilish vazifasini bajaradi.
Muvozanatlikni
ta’minlash
Bunda narx talab va taklifga ta’sir 
ko'rsatish orqali ularni muvozanat holatga 
keltiradi.
Tartibga
solish
Bozor narxlari va davlatning narx siyosati 
iqtisodiy faolikka ta’sir ko'rsatish orqali 
qtisodiyotni tartibga solishda muhim vosita 
vazifasini bajaradi.
Taqsimlash
Narx vositasida daromadlar, mahsulotlar va 
iqtisodiy resurslar mulkdorlar, tarmoqlar, 
sohalar hamda hududlar o'rtasida 
taqsimlanadi va qayta taqsimlanadi
Raqobat
vositasi
Ishlab chiqaruvchilar, resurs egalari va 
iste’molchilar narx vositasida 
raqobatlashganda u raqobat vositasi 
vazifasini bajaradi.
Ijtimoiy himoyalash
Narx bu vazifani tovarlar datatsion (byudjet 
mablag'lari hisobidan arzonlashtirilgan) 
narxlarda 
sotilsa bajaradi.
151

---