T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

12-MAVZU. SARF-XARAJATLAR VA FOYDA NAZARIYALARI
1-§.  Ishlab  chiqarish  xarajatlari  mazmuni,  tarkibi  va  turlari
Iqtisodiy  faoliyatning  har  qanday  turini  am alga  oshirish  uchun 
muayyan iqtisodiy resurs  sarf-xarajatlari taqozo qilinadi.  Ular iqtisodiy 
xarajatlar  deyiladi.
Iqtisodiy  xarajatlar turlari*
Ishlab chiqarish jarayoniga  iqitsodiy resurslarni jalb qilish va ulardan 
foydalanish natijasida vujudga keladigan sarf-xarajatlar ishlab chiqarish 
xarajatlari deyiladi.
Ishlab  chiqarish  xarajatlari 
(W) tarkibi.
R esurslar  uchun  to'lovlar
(RT)
•  Ish haqi(lh)
•  Foizto'lovlari(ch)
•  Renta to'lovlari (R)
•  Me'yoridagi foyda (Rm)
I  
-  
-
— ►
W = P T( l h+ C H + R + P m)+ A m +
A y+ B x
Asosiy  kapital  amortizatsiyasi, 
(Am)
Aylanma  kapital qiymati,  (Ay)
•  Xom ashyo va materiallar.
•  Yoqilg'i, energiya va h.k.
Boshqa xarajatlar:
•  Ijtimoiy sug'urta ajratmalari.
•  To'g'ri  soliqlar  va  boshqa 
to'lovlar.
*  Iqtisodiy  faoliyatning  barcha  turlarida  iqtisodiy  xarajatlar  bir  hit 
mazmunni kasb etishi sababli, ishlab chiqarish xarajatlarini batafsil qarab 
chiqamiz.
120

---

Is h la b   c h iq a ris h   x a ra ja tla ri 
turlari.
I. Resurslarning jalb qilinish 
manbaiga ko'ra.
111. 
M a h s u lo t  n a rx ig a  
q o 's h ilis h   x a ra k te rig a  
ko'ra.
II. Ishlab chiqansh hajmining 
o 'z g a ris h ig a   b o g 'liq lik  
darajasiga ko'ra