T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

5-§.  Iqtisodiy tahlil  uslubi va  usullari
Ilm iy  bilish  
u su lla ri
T a h lil  v a   s in te z  
u su li
D ia le k tik
u su l
Ilm iy
a b s tra k s iy a
Iqtisodiy  tahlil  uslubi  -   bu  ilm iy  bilishga  yondashish  yo'llari,  tam oyillari, 
qonun-qoidalari va aniq  hadislar tizimi.
Tahlil  -   bu  o'rg a n ila yo tga n   voq e a-h o d isa la rn i 
alohida qism larga ajratib,  sintez esa ularni yaxlit 
bir butun qilib birlashtirish orqali m ohiyatini ochib 
berish.
M antiqiy tahlil  paytida  hodisa va jarayonlarning 
ikkinchi  darajali  belgilari  fikridan  chetlashtirilib 
ham da eng  asosiy belgilarini  ajratib olish  orqali 
ularning m ohiyatini ochib berishga harakat qilish.
Iqtisodiyotga  bir-biri  bilan  cham barchas  bog'liq 
va o'zaro aloqada bo'lgan turli bo'g'inlardan iborat 
yaxlit bir tizim  sifatida qarab, unda ro'y beradigan 
ja r a y o n la r   d o im iy   o 'z g a r is h d a   (o d d iy d a n  
murakkablikka, quyidan yuqoriga) va rivojlanishda 
deb  hisoblaydi.
II

---

T arixiylik-iq tiso d iy hodisa va jarayonlarni tarixiy 
rivojlanish  davrlari  nuqtai  nazaridan  m antiqiylik 
esa  ularning  ichki  qonuniy  bog'lanishlari  orqali 
tahlil qilish.
A m a lg a   o s h irilis h i  lo zim   b o 'lg a n   iq tis o d iy  
c h o r a - ta d b ir la r n i 
s in o v  
ta riq a s id a  
iqtisodiyotning  alohida  bo'g'inlarida  qo'llash 
Bu usul islohotlarni amalga oshirish, iqtisodiyot 
inqiroz va  turg'unliklarga  uchragan davrlarda 
alohida m uhim  ahamiyatga ega
Iq tiso d iy  h o d isa la r  m iq do riy  o 'lch a m g a   ega 
bo'lganligi sababli ularni tahlil qilishda m atem atik 
am allardan  keng  foydalaniladi.  Statistik  u s u l-  
s ta tis tik   ku z a tis h ,  ta n la s h ,  a lo h id a   b e lg ila ri 
b o 'y ic h a   g u ru h la r g a   a jr a tis h   va   o 'r ta c h a  
m iqdorlar chiqarish kabilarni o'z ichiga oladi.
O 'zgaruvchi  m iq do rla r  o 'rta sid a g i  b o g 'liqlikni 
ko'rgazm ali qilib tasvirlaydi.__________________
P o zitiv  usul  vo q e a -h o d is a la rn i  re a l  h a yo td a  
qanday bo'lsa shu holicha aks ettirish,  norm ativ 
usul  esa  u larning  h a q iqatda  q a n d a y  b o 'lish i 
k e r a k lig i  to 'g 'r is id a g i  k is h ila r n in g   fik r -  
m ulohazalari.
Iqtisodiy tahlilda  «boshqa  sharoitlar o'zgarm ay 
q o lg a n d a »   y o k i  « b o s h q a   o m illa r   t a 's ir  
q ilm a g a n d a » ,  d e g a n   fa ra z d a n   fo y d a la n ib , 
ya g o n a   o m il  ta 's irid a   iq tis o d iy   h o d is a n in g  
m ohiyatini ochishga harakat qilinadi.
Turlari