T o sh k e n t irrig a tsiy a va q ishloq xo‘ja L ig in I

Tabiatning  estetik jihatlari. 
Darhaqiqat estetik go‘zalliklarning 
xilma-xil ko‘rinishilari orasida tabiat go‘zalligi inson uchun ham- 
madan  ko‘ra  yaqinroq  va  tushunarliroqdir.  Tabiat  bilan  yaqin 
bo‘lishga ichki bir intilish,  undagi go‘zallik,  nafosat olamiga osh- 
no  bo‘lish  barcha  uchun  xosdir.  Tabiat  butun  tabiiy xilma-xilligi 
bilan  bizni  o‘rab  turgan  dunyo  demakdir.  Jonli  va  jonsiz  tabiat 
o‘zining  murakkab  qonunlari  asosida yashaydi va rivojlanadi.
Tabiat estetikasi insonga tabiiy go‘zallik va uyg‘unlikni ko‘rish 
va  qadrlashni  o‘rgatadi.  Tabiatdagi  har  bir  hodisaning  go‘zal  va 
takrorlanmasligini  sezish  mumkin.  Inson  tabiatdagi  go‘zallikni 
avvalo  ko‘rish  orqali  idrok  etadi,  uni tabiatdagi  ranglar va  shakl- 
larning  uyg‘unligi,  tabiiyligi  zavqlantiradi.  Masalan,  bahorda 
olamning  gulga  burkanishi,  yozda  o‘rmonlarning  yashillika bur- 
kanishi,  kuzda esa olovdek tovlanishi,  barglarning  qizg‘ish rangi, 
qishda  oppoq  qorga  burkangan  qir-adirlar  barchaga  estetik  zavq 
beradi.
Tabiat go‘zalligini his  etish va idrok etish uchun uning uch ji- 
hatini tushunish lozim.  Bu tabiiy organizmning o‘ziga xos tuzili- 
shi,  uzaro  mutanosibligi,  doimiy harakatda,  rivojlanishda bo‘lgan 
jonli organizmning  o‘ziga xos xususiyatini,  tabiiy obyektlarga xos 
bo‘lgan  dekorativ  go‘zallik,  masalan,  kapalak  qanotlari,  yoki  to- 
vus patlaridagi ajib bir uyg‘unlik va go‘zallikni ajrata bilish lozim. 
Bu  ayniqsa san’at  orqali yetkazib  beriladi.
Tabiat  estetikasi  tabiatni  sevishni,  uning  go‘zalligiga  beg‘araz 
munosabatda  bolishni  o‘rgatadi,  ya’ni  tabiatni  faqat  odamlar 
uchun  yaratilgan  deb  emas,  uni jamiyatdan  tashqaridagi  umum- 
olamiy mustaqil  qadriyat  sifatida idrok etishni taqozo  qiladi.
Mustaqillik yillarida shahar va qishloqlarimizning qiyofasi bu- 
tunlay  o'zgardi,  yangidan-yangi  inshootlar  qad  ko‘tardi.  Barpo 
etilayotgan  yangi  ko‘chalar,  yo‘llar,  maydonlar,  insonda  yuksak 
mas’uliyat,  go‘zalliklarni  asrash  va  vatanparvarlik  ruhiyatini 
uyg'otishi  bilan  birga  dizaynning  insonparvarlik  mohiyatini  na­
moyon  qiladi.
342

---