T o sh k e n t irrig a tsiy a va q ishloq xo‘ja L ig in I

SiHogizm  aksiomasi
Aksiomalar  isbot  talab  qilmaydigan,  isbotsiz  chin  deb  qabul 
qilingan  nazariy  mulohazalar  bolib,  ular  vositasida  boshqa  fikr 
va  mulohazalar  asoslab  beriladi.  Sillogizmning  aksiomasi  xulo- 
salashning  mantiqiy asoslanganligini  ifodalaydi.
Sillogizm  xulosasining  asoslardan  zaruriy  keltirib  chiqarilishi 
quyidagi  qoidaga asoslanadi:  «Agar bir buyum ikkinchi buyumda 
joylashgan  bolsa,  ikkinchi  buyum  esa  uchinchi  bir  buyumning 
ichida  bolsa,  unda  birinchi  buyum  ham  uchinchi  buyumning
S  — kichik termin; 
M  — o‘rta termin; 
R — katta termin.
236

---

ichida  joylashgan  boladi»  yoki  «Bir  buyum  ikkinchi  buyumda 
joylashgan  bolsa,  ikkinchi  buyum  esa  uchinchi  bir  buyumdan 
tashqarida bolsa,  unda birinchi buyum ham uchinchi buyumdan 
tashqarida joylashgan boladi».  Bu  qoidani  quyidagi  shakllar yor­
damida ifodalash mumkin.
Bu  qoida  sillogizm aksiomasi mohiyatini terminlarning  hajmi 
munosabatlari  asosida  tushuntirib  beradi.  Demak,  sillogizm  ak- 
siomasining  mohiyati  quyidagicha:  buyum va  hodisalarning  sinfi 
to‘g‘risida  bildirilgan  tasdiq  yoki  inkor  fikr  shu  sinf tarkibidagi 
barcha buyum va hodisalarning har biri yoki ayrimlari ham taal- 
luqli  fikr hisoblanadi.
Masalan:
Hamma  odamlar tirik mavjudotdir.
Hamma talabalar odamlardir.
Hamma talabalar tirik mavjudotdir.
Sillogizm  aksiomasini  atributiv  ifodalaganda  predmet  bilan 
uning  belgisi  o‘rtasidagi  munosabatga  asoslaniladi:  biror buyum, 
hodisa  belgisining  belgisi,  shu  buyum,  hodisaning  belgisidir; 
buyum,  hodisa  belgisiga  zid  bolgan  narsalar buyum,  hodisaning 
o‘ziga ham  ziddir.