T o s h k e n t d a V l a t I q t I s o d I y o t u n I v e r s I t e t I

va xizmatlami  ham ishlab chiqarishda, ham iste’mol qilishda vujudga keladi.
Tashqi  samara  musbat  (ijobiy)  va  manfiy (salbiy)  samaralaiga  bo'linadi. 
Manfiy 
samara 
xarajatlar  bilan  bog'liq  bo'lsa,  musbat  samara  uchinchi  tom onning  yutug'i 
bilan  bog'liqdir.  Shunday qilib,  tashqi samara  ijtimoiy xarajatlar (yutuqlar) va  xususiy 
xarajatlar  (yutuqlar)  o'rtasidagi  farqni  ko'rsatadi.
MSC=  MPC+ MEG
 
(1)
bu erda: 
m s c
 
-  ijtimoiy chekli  xarajat; 
m p c
-
 
xususiy chekli xarajat; 
M E C
-  tashqi  chekli  xarajat  ( Marginal External  Cost).

---

Agar  bir  iqtisodiy  sub’ektning  faoliyati  boshqa  iqtisodiy  sub’ektlar  faoliyatida 
xarajatlarga  olib  kelsa, salbiy tashqi  samara vujudga  keladi,.  Masalan,  ximiya  zavodi 
foydalanilgan suvni etarli darajada tozalamasdan daryoga oqizmoqda, deylik.  Chiqindi 
suv  hajmi  zavod  ishlab  chiqarish  hajmiga  proportsional  boMsa,  zavod  qancha  ko‘p 
mahsulot  ishlab chiqarsa,  u atrof muhitni shuncha  ko‘p ifloslantiradi.  Ximiya  zavodi 
maxsus suv tozalash  inshooti  qurmaganligi  uchun, chiqindi  suv to ‘Iiq tozalanmaydi, 
demak  zavodning  xususiy  chekli  xarajati  ijtimoiy  chekli  xarajatidan  past  boMadi, 
nima uchun deganda  uning xarajati  suvni tozalash bilan bogMiq xarajatdan holi.  Zavod 
xarajatlarni  tejash  asosida  ko‘proq  mahsulot  ishlab  chiqaradi.  Ishlab  chiqargan