T o s h k e n t d a V l a t I q t I s o d I y o t u n I v e r s I t e t I e k o n o m e t r I k a

Y[y, -y)
-  
-
 
(
10
)
n - k - \
bu erda: 
y‘  —
 qatorlar dinamikasining qiymati;
y'
  -  qatorlar dinamikasi qiymatlarini tenglashtirish;
*  -  funksiya parametrlari soni.
M azkur  usul  faqat  tenglam a  parametrlarining  teng  sonida  qiyosiy  natijalar 
beradi.
Ikkinchi  usul  dispersiyalam i  taqqoslashdan  iborat.  O 'rganilayotgan  qatorlar 
dinamikasi  umumiy  variasiyasini  ikki  qismga,  ya’ni  tendensiyalar  tufayli  sodir 
bo'ladigan variasiyalar v a tasodifiy variasiyalar yoki 
b o 'lish i m um kin.
Umumiy variasiya quyidagi  formula bo'yicha aniqlanadi:
У = 1 ( У . - Ў ) \
 
(И)
bu erda, 
y
  - qatorlar dinamikasining o'rtacha  darajasi. 
Tasodifiy variasiyalar quyidagi formula orqali  aniqlanadi:
(
12
)
Umumiy  va 
tasodifiy  variasiyalam ing 
farqi  tendensiyalar  variasiyasi 
hisoblanadi:
V,  =V -V 2.
 
(13)
Tegishli  dispersiyalam i aniqlashda daraja erkinligi quyidagicha bo'lad i:
1.  Tendensiyalar  tufayli  dispersiyalar  uchun  daraja  erkinligi  soni  tekislash 
tenglamasi  parametrlari  sonidan bitta kam  bo'ladi.
2.  Katorlar dinam ikasi darajasi  soni bilan tekislash tenglam asi param etrlari soni 
o'rtasidagi  farq  tasodifiy  tendensiyalar uchun daraja  erkinligi  soniga teng b o'ladi.
3.  Umumiy  dispersiyalar  uchun  daraja  erkinligi  soni  qatorlar  dinamikasi 
darajasi  sonidan  bitta  kam  bo'ladi.  Chiziqli  funksiya  uchun dispersiyalar quyidagicha 
hisoblanadi:

---

SJ = - ^ - ,  
(И)
п -
 1
s; = v„
 
( i s )
3 = А : -  
(16)
n - 2
D ispersiyalar 
aniqlangandan 
so 'n g  
F-
 
m ezonning 
empirik 
qiymati
hisoblanadi:
SI
Olingan  qiymatni  erkinlik  va  ehtim ollik  darajasiga  m uvofiq  aniqlangan jadval 
qiym ati  bilan taqqoslanadi.
A gar 
ko'rinishidagi  tengsizlik  bajarilsa,  u  holda  tahlil  qilinayotgan
tenglam a  ifodalanayotgan  tendensiya  uchun  to 'g 'r i  keladi.  Bunday  hollarda  tahlil 
qilishni  m antiqiy  tushunchalarga m os  keladigan  oddiy  tenglam alardan  boshlab,  asta- 
sekin kerakli  daraja aniqlanguncha qadar m urakkabroq darajalarga o 'tib  borish  lozim.
Trend  aniqlangandan  keyin  b oshlang'ich  qatorlar  dinam ikasiga  tegishli 
darajada  trendning  qiym ati  olinadi.  Tahlil  bundan  keyin  trenddan  chetga  chiqishi 
mum kin.
zQ) = y(t)-y(t)
 
( 18)
chetga chiqishi 
° г
  ari&netik dispersiyali o 'rta ch a nolga teng bo'ladi.
T englam a parametrlarini  aniqlash zarur:
>(/) = e0 + e,/) 
( i9)
y'(t) = a't +a[t
 
(20)
N orm al  tenglam alar  sistem asi  to 'g 'r i  chiziqli  tenglam alar  uchun  quyidagi 
ko 'rin ish g a eg a bo'ladi:
Гиао+а,Х> = У >  
п П