Bog'liq 14ekonometrikashodiyevtshvaboshuquvqollanma2007pdf
10.4.R egressiya tenglamasining form asini tanlash bosqichi. Iqtisodiy qatorlar dinamikasi o ’rtasidagi bog’Ianishlar chizigi formasini
aniqlayotganda k o ’pchilik hollarda quyidagi form alardan foydalaniladi:
Chiziqli
у = ц+цх (6)
2-darajali parabola
y=ao+aix+aiX2 (7)
3-darajali parabola
y=ao+aix+ajx?+a}X3 (8)
n-darajali parabola
y=a0+aix+a 2 x2+... +a„ дс"
(9)
2-darajali giperbola
(10)
b-darajali giperbola
у =
a ( П )
logarifinik
logy=a0+asx (12)
yarim logarifm ik
y=ao+atlnX (13)
ko’rsatkichli funksiya
y= a&i1 (14)
darajali funksiya
y=a (15)
logistik funksiya
у - ,
1
+це (16)
Funksiyalar param etri odatda eng kichik kvadratlar usuli bilan aniqlanadi.
Normal tenglam alar sistemasi
(7) sistem aga o ’xshash b o ’ladi.
B a’zi
bir
funksiyalarning grafigi 1-shaklda ko'rsatilgan.
Logistik funksiyada
у ni qiymati oldin
x ning tekis o ’zgarishda tezlatilgan
sur’atda orta boradi.
Regressiya tenglam asining formasini tanlashda quyidagilarga rioya qilish
lozim:
1. B og’lanishning umumiy shakli, bog’lanishning tabiati va xarakteriga
nisbatan professional tushuncha bilan mos kerak.
2. Imkoni boricha interpretatsiya va am aliy q o ’IIashda oson bo’lgan
tenglam alam ing
en g
sodda
formalaridan
foydalanish
lozim.
Boshlang’ich
n u ’lum otlam ing grafik tasviri-larqoq diagramma va rcgressiyalam ing em pirik
chiziqlari regressiyalarini tenglam a formalarini tanlashda katia yordam k o ’rsatadi.
10.5 .A v t o k o r r e l y a t s i y a tahlili.
Vaqtli qatorlam ing keyingi va oldingi hadlari o ’rtasidagi korrelyatsion
bog’lanish
hisoblanadi.
A viokorrelyatsiyaning mavjuligi
qatorlar
dinamikasi
darajalarining o ’zaro b o g ’liqligidan, keyingi hadlam ing oldingi hadlarga kuchli
darajada bo g ’liqligidan dalolat beradi. Chunki korrelyatsion tahlil usulini o ’zaro
bog’langan har bir qator darajasi statistik mustaqillikka ega bo’lgan, o ’rganilayotgan
qatorlar dinam ikasida avtokorrelyatsiya mavjudligini aniqlash lozim b o ’lgan
hollardagina tadbiq etish m um kin. A vtokorrelyatsiya m avjudligini tekshirish jarayoni
quyidagicha am alga oshiriladi.
ra (hisob) qiymati hisoblanadi:
Bunda: z, =
у - у - qoldiq miqdor;
Agar hisoblab topilgan z„ (hisob) miqdor berilgan bir protsentli xatolar
ehtimolligi va erkinlik daraja sonlari
N - n - 1 bo’lganda tegishli
ra (jad)
(ra (jad)(hisob)) qiym atidan katta b o ’lsa, avtokorrelyatsiya b o ’lmaydi. So’ngra ishonchlilik
intervallari aniqlanadi. U koeffitsiyentlar variatsiyasi yordam ida quyidagi formula
asosida aniqlanadi.
Bunda:
у nazariy q atorlar dinam ikasining o ’rtacha qiymati. Shundan so ’ng quyi
intervali _y,
(1-VG'100) yuqori interval b o ’yicha
y,(lQVG‘ 100) ishonch intervallari
hisoblab chiqiladi.
Q uyidagi holatlar korrelyatsion tahlil usulini bashoratlashda q o ’llashda
xatoliklarga olib kelishi m um kin:
a) bashoratlashtirilayotgan hodisa k o ’rsatkichlari dinamikasini aniqlashda muhim
ahamiyatga ega b o ’lgan faktorlar im konini ola bilmasligi;
b) korrelyatsion tenglam alar koeffitsiyentlari ularning qiymatini aniqlaydigan
sharoitlar o ’zgarishi bilan qiym atining o ’zgaruvchanligi;
v) bir qiym at o ’zgarishining bashorati boshqa bir qancha qiym atlar o ’zgarish qiymati
bilan almashtiriladi.
rQ(x и с о б ) =
(17)
(18)