T o s h k e n t d a V l a t I q t I s o d I y o t u n I v e r s I t e t I e k o n o m e t r I k a



Download 3,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet73/151
Sana17.09.2021
Hajmi3,53 Mb.
#176387
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   151
Bog'liq
14ekonometrikashodiyevtshvaboshuquvqollanma2007pdf

Zn, z i2, 
Zg, 
z2  ko'rsatkichlar  qiym atining  pastroq  bo'lishi  va  aksi  kuzatiladi.  Y a ’ni,  davlat  (va 
notijoriy  tashkilotlar)  xarajatlari  (Z4),  qurilishda  qo'shilgan  qiymat  (daromadlar,  Z9), 
rasmiy  va  tijoriy  alm ashuv  kurslari  (zn,  Z|2)  va  uy  xo'jaliklari  iste’moli  oshgan 
davrda, tovarlar v a  m ateriallar zaxiralarining (Zj) va yalpi  investitsiyalaming (z3, mln. 
so'm ) kam ayishi kuzatiladi va aksi.
Pul  ko'rsatkichlari  dollarda  baholangan  hoi  uchun  ham,  ko'rsatkichlar  3  ta 
guruhga yoki turga aniq ajratiladi:  1)  1 ,2 , 4, 6-8  ko'rsatkichlar,  ya’ni, faqat ’’umumiy 
Ю '  indikatori”  F |  bilan  b og'liq  -  vaqt  davomida  barqaror  o 'sishi  kuzatilayotgan 
ko'rsatkichlar  (nom lari jadvalning  o 'zid a  keltirilgan);  2)  10,  11,  12  -  faqat  F2  bilan 
b og'liq ko'rsatkichlar va  3) 5  -  faqat F3 bilan bog'liq. Yana 3  va 9 ko'rsatkichlam ing 
o'zgarishlari  xarakteri  sal  boshqacha  ekanligi  ham  k o'zga  tashlanadi.  Bu 
ko'rsatkichlar,  boshqalaridan  farqli,  bir  vaqtning  o'zida  ikkita  omil:  F|  va  F3  bilan 
bog'liq,  y a’ni  ulam ing  tabiati  “murakkabroq” .  Ushbu  ko'rsatkichlardan,  zj  -  yalpi 
investitsiyalam ing  va  Z12  -  qurilish  ishlari  hajmining  va  u  bilan  bolangan 
ko'rsatkichlam ing o 'za ro  bog'liqligi va vaqt davomida  zgarishlarining o'xshashligi 
va  qaram a-qarshi  ishoraligi  ham  tushinarlidir.  Sanoat  ko'rsatkichi  dinamikasi  ham 
(z8)  alohida  tendensiyaga  ega,  uning  va  davlat  sarflarining  umumiyligi  va  vaznlari 
kamroq.  Bu  -  uning  umumiy  tendensiyadan  boshqacharoq  o'zgarish  tendensiyasiga 
ega  ekanligini  ham   ko'rsatadi.  Davlat  sarflarining  nisbiy  avtonomligi  va  uning 
makrodarajada  qabul  qilinadigan  qarorlar  bilan  bog'liqligiga  o'xshash,  sanoat 
ko'rsatkichining qaralgan davrda  o'sishi ham yana boshqa omillarga nisbatan ko'proq 
bog'liq bo'lgan.
K o'rsatkichlam i  o 'zin in e  o'zgarishlarini  omillar  asosida  bunday  guruhlash,


boshqa  usullardan  kamroq  vaql  talab  qiladi  va  aniq  “asosga”  egadir;  “dinam ik 
o'xshashlikning.”  yoki  “farqning”  sababi  aynan  kam  sonli  asosiy  om illar  bilan 
izohlanadi.
B,u  model dagi  om illam i  o'zining  nomi  va  tabiatiga  kelsak  (m asalan,  “ real 
qiymatlar uchun” ),  ularga quyidagilar mos:
F)  -  “um um iy  intensiv  o'sish  indikatori  (ishlab  chiqarish  darajasining  nisbiy 
oshishi, yoki  “umumiy taklif oshishining indikatori”);
Fj  -  “um um iy  ekstensiv  o'sish  indikatori  (yoki  “umumiy  talab  oshishining 
indikatori”);
Fj  -  “ sikiik  yoki  davriy,  mavsumiy  o'zgarishlar  (jarayonlar)” .  B ulam ing 
birlamchi  k o 'rsatkichlar  bilan  bog'lanishlari  xarakteri  ushbu  jadvalning  o'zidan 
yaxshi  ko'rinib  turibdi,  masalan,  F3  omil  z5  ko'rsatkich  bilan  judayam   yaqindan 
bog'liq.
Har  bir  om ilning,  indikatoming  har  bir  davrdagi  (kvartaldagi)  qiym ati,  uning 
va  u  bilan  yaqin  bog'Iangan  (koeffitsiyenti,  vazni  yuqori  va  1  ga  yaqin) 
ko'rsatkichlam ing  ham   shu  davrdagi  umumiy  darajasini  ko'rsatadi.  M asalan,  ushbu 
qiymatlarga  qarab,  ushbu  omil  bilan  bog'liq  ko'rsatkichlam ing  eng  k o 'p   o'zgarishi 
qachcmga,  qaysi  davrga  to 'g 'r i  kelishini,  qachon  ko'proq,  kam roq  va  barqarorroq 
bo'lgan ini  aytish  qiyinmas.
Shuningdek,  om illar  qiym atlariga  asoslanib,  kuzatuvlar  (ob’ektlar)  ham   oson 
guruhlanadi.  Ushbu  holda  kuzatuvlar yil  chorakliklari  (kvartallar)  b o 'y ich a  bo'lg an i 
uchun,  ob’ektlam i  guruhlashni,  konkretroq,  o'xshash  va  farqli  “davrlam i  ajratish 
masalasi”  (“ zadacha  periodizatsii”)  kabi  qarash  mumkin.  Buni  om illar  qiym atlari 
dinamikasi keltirilgan jadvalga (masalan, 9.5-jadval) qarab ham  sezish qiyinm as.
Xususan,  qiziq  bir  qonuniyat  seziladi:  9.5-jadvalda  ikkinchi  om ilga  to 'g 'r i 
kelgan  siklik  kom ponentaning  qiymati  har  bir  yilning  uchinchi  choragida  (Ш -IV - 
kvartalda)  yuqoriroq  va  birinchisida  (I-II-kvartalda)  nisbatan  pastroq  b o 'lib ,  bu 
“m avsum iyiik om ilining” roli anchaligini ham ko'rsatadi.

Download 3,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   151




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish