imkoniyatiga ega bo'ldilar. Xu su siy
dorixonalarda sotiladigan
dorilaidan foydalana boshladilar. Ammo, bu o'zgarishlar Xiva xonligi
va Buxoro amirligiga qarashli yeriarga yetib bormadi. U yerlardagi
aholi bu yangiliklardan bexabar edi. Faqatgina Xivada va Kogonda
bittadan kichik kasalxona ochilgan edi, xolos.
O 'rta O siyoning Rusiya imperiyasiga qo'shib olinishi tibbiyot
sohasida yana bir ijobiy ahamiyatga ega boMgan edi. 0 ‘rta Osiyoda
um um iy tibbiyotga ma’lum bo'lgan kasalliklardan tashqari shu
o'lkaning o ‘ziga xos kasalliklar ham bor edi. 0 ‘zbekiston hududida
bunday kasalliklardan rishta, yomon jarhat (leyshmanioz), bezgak,
qora oqsoq (brutsellez) va turli gelmintozlar tarqalgan edi.
Ruslar
o'lkani zabt etganlardan so‘ng bu kasalliklar rus askarlari o'rtasida
ham tarqala boshladi. Shu sababdan rus harbiy vrachiari bu
kasalliklami tekshirdilar va muhim kashfiyotlar qtldilar. Masalan,
Samarqand gam izonining vrachi K .M . Afram ovich va Jizzax
gam izonining vrachi T. Klopotovskiy rishta kasalligini tekshirib,
bu kasallikni maxsus gijja (gelmint) paydo qilishini aniqladilar.
Harbiy vrach P.F. Borovskiy yom on jarhatning qozg'atuvchisini
topdi. K .l. Skriyabin yangi shistozoma gijjasini aniqladi. Bu
kashfiyotlar muhim amaliy ahamiyatga ega edi. Lekin, mslaming
o ‘lka ma'muriyati Turkistonda tarqalgan, kasalliklami tugatishni
xayoliga ham keltirmasdi.
Binobarin, mustamlakachi ruslaming
bizga keltirgan tibbiyoti «dengizdan bir tomchi» edi, xolos.
XI b o b . SHO ROIAR DAVRIDAGI TIBBIYOT
S h o ‘rolar davridagi tibbiyotining o ‘z shakillanish va rivijlanish
tarixi bor. M am lakatim izda zamonaviy tibbiyot tizimini tashkil
etish 1917-yil noyabr oyida tibbiy ishlar bilan shug'ullanuvchi
tashkilot — S og'liq ni Saqlash Halq komissarligi ta'sis etish bilan
boshlandi. B u tashkilot 11 bo‘limdan iborat edi; I. Tibbiy ta'minot
bo'limi; 2. Epidemiologiya bo'limi; 3. Sanitariya Statistika bo‘limi;
4. Ilmiy - amaJiy bo'limi; 5 Sanitariya - texnika bo'lumi; 6. Sanitariya
- maorifi boMimi; 7. Bemorlami davo muassasalari'ga joylashtirish
bo‘limi; 8. Sanatoriy - kuro'rt bo‘limi; 9.
Tibbiy hodimlarni
safarbar qilish bo‘limi; 10. Veterinariya bo'iimi; 11. Adliya bo'limi.
Bulardan tashqari yana tibbiy hodimlar rezervi boMimi ham hor
edi. Sog‘liqni Saqlash Xalq komissarligi dastlabki yillarda unchalik
k o ‘zga ko'rinarli ish qilaolmadi. Sog'liqni Saqlash muassasalari
92
www.ziyouz.com kutubxonasi
u ch un yangi tip o v o y b in o la r yaratish o 'rn ig a
masjid va
madrasalaida kasalxona va ambulatoriyalar tashkil qilindi. Shu bilan
birga har xil tashkilotlarga qarashli binolar va ayrim kishilarga
qarashli uy- joylami ham musodara qilib, o'sha yerlarda ham tibbiy
muassasalar tashkil etildi. Bu bilan kasallarga tibbiy yordam
ko'rsatish ishi yaxshilanmadi. Tibbiy
muassasalar yetarlicha
jihozlanm agan edilar. Lekin, shunday bo'lsa ham, birinchi
qadamlar qo'yilgan edi. 1919 yil 13 martda SogMiqni Saqlash
Xalq komissariyati «Turkiston respublikasidagi davolash muassa-
larini boshqarish* haqida nizom qabul qildi.
U n d a tibbiy muas-
salarning asosiy vazifalari belgilab qo'yilgan edi. 0 ‘sha yilli 7
mayda S o g‘liqni Saqlash Xalq Kom issarligining faoloyati haqida
maxsus nizom ham tasdiqlandi. U n in g birinchi bandida «Sog‘liqni
Saqlash Xalq Kom issariyati butun oMkada SogMiqni Saqlash
ishlarini boshqaradi*, deyligan edi. Shu nizomda SogMiqni Saqlash
Xalq Komissarining va boMimlar boshliqlarining huquq va vazifalari
belgilab qo'yildi. 1920-yilda SogMiqni Saqlash Xalq Komissariyati
tarkibiga oldingi 11 boMimdan tashqari yana Ona va Bolalikni
muhofaza qilish boMimi, Badantarbiya boMimi va U y joy sanitariyasi
boMimi kiritildi. 1922-yilda SogMiqni Saqlash Xalq Komissariyati
tarkibiga Dorixonalar Bosh Boshqarmasi
va M ehnatni tibbiy
jihatdan muhofaza qilish boMimi kiritildi. Shunday qilib, SogMiqni
Saqlash X alq Kom issariyati 16 boMimdan tashkil topdi.
1919-yil iyul oyida SogMiqni Saqlash muasssalari rahbarlarining
birinchi qurultoyi chaqirildi. U nda SogMiqni Saqlash muassasa-
larining ish uslubini takomillashtirish, bemorlarga ambulatoriya
va kasalxonalarda tibbiy yordam ko'rsatish ishini yaxshilash,
kasalxonalar va ulandagi o ‘rinlar sonini ko'paytirish, respuhlikaning
orombaxsh joylarida sanatoriy - kurortlar barpo etish masalalari
muhokam a qilindi va bu haqdagi zarur ishlar belgilab olindi.
1922-yil oktabr oyida Turkiston vrachlarining birinchi ilmiy
syezdi boMib o‘tdi. Syezdda OMkamizda tibbiyot sohasida olib borilgan
ilmiy - tadqiqot ishlariga dastlabki yakun yasaldi. Syezdda Turkiston
M arkaziy ijroiya qo‘mitasining a'zosi, respublika H alq Xo'jaligi
O liy Kengashining raisi Abdulla
Q odirov qatnashdi va nutq
so'zladi*. N otiq o ‘z nutqida respublika hukumati olimlardan
oMkamizda tibbiyot ilmini yuksak darajaga ko ‘tarishni kutadi va
hunga ishonadi, dedi: A. Qodirovning taklifi bilan syezd delegatlari
Do'stlaringiz bilan baham: 
