T. N. Xojiyev 0 ‘zMUo'qituvchisi

2.  Yangi va Eng yangi davrda fuqarolik jamiyati 
to‘g‘risidagi  nazariyalar
Fuqarolik jamiyatining  dastlabki  turli  tarixiy  qiyofalarining  ifodasi 
Yevropa  va  0 ‘rta  yer  dengizi  an’analari  asosida  Uyg'onish  davridagi 
Italiya  shahar-davlatlarida  namoyon  bo‘ldi.  Bunda  fuqarolik  jamiyati 
shahar  boshqaruvi  tizimi  doirasidagi,  muayyan  shahar  hududidagi 
ijtimoiy munosabatlaming tizimi sifatida ifodalanadi.
Yevropa  jamiyatshunos  olimlari  fuqarolik  jamiyatining  yana  bir 
tarixiy  ildizini  olmon  madaniy  doirasi  ta’siridagi  kontinental  Yevropa 
an’analariga  bogMaydi. 
Ular  erkin 
fuqaroning  paydo 
bo‘lishi, 
birinchilardan  bo‘lib  o'zaro  birlashgan  hunarmandlar  va  savdogarlar 
gildiyasi 
-  
o'zlarini 
feodallardan 
himoyalovchi 
va 
shaharlar 
boshqaruviga  ham  ta’sir  qilish  kuchiga  ega  bo‘lgan  dastlabki 
assotsiatsiyalar tashkil topishi sabab bo‘lgan, deb hisoblaydi.
Fuqarolik  jamiyatining  yana  bir  ildizi  yoki  uning  zamonaviy 
tushunchasining  shakllanishida  liberal  ingliz-amerika  an’analari  muhim 
ahamiyat  kasb  etdi.  Olimlar  unga  nisbatan  turlicha  fikr  bildiradi. 
Masalan,  fuqarolik  jamiyati  tabiiy  huquq  va  erkinlik  asosida  mulkka 
egalik  qilish  bilan  bog‘likligiga  doir  g'oyani  Jon  Lokk,  modemizatsiya 
va  o‘z-o‘zini  boshqarishni  fuqarolik jamiyatining  muhim  tarkibiy  qismi 
sifatidagi 
g‘oyani 
Adam 
Smit, 
minimal 
davlat 
konsepsiyasini 
A.Fergyuson, fuqarolik jamiyati va zaruriy yovuzlik sifatidagi  davlatning 
o ‘ta  chegaralangan  roli  haqidagi  g'oyani  Tomas  Peyn,  amerikacha 
demokratiya  tahlili  g‘oyasini  Aleksis  de  Tokvil,  davlat  va  fuqarolik 
jamiyati  o‘rtasidagi  o‘zaro  munosabatlarni  belgilab  bergan  va  fuqarolik 
jamiyatini  davlatdan  mustaqil  bo‘lishi  kerakligi  g‘oyasini  ilgari  surgan 
Jon StyuartMill  kabi olimlarni  misol tariqasida  ko‘rsatish mumkin.
Fuqarolik  jamiyati  g‘oyasiga  turlicha  tarixiy  va  metodologik 
yondashuvlar  va  sharhlami  butunlay  inkor etmagan  holda,  yangi  davrda 
fuqarolik  jamiyatini  nazariy  konseptuallashuvi  jarayoniga  katta  hissa 
qo'shgan  Uyg‘onish  davrining  mashhur  olimlardan  biri  Nikkolo