T. N. Xojiyev 0 ‘zMUo'qituvchisi

partiyalaming  huquqiy 
maqomi  quyidagicha  belgilangan:  “Siyosiy  partiyalar  turli  tabaqa  va 
guruhlaming  siyosiy  irodasini  ifodalaydilar  va  o ‘zlarining  demokratik 
yo‘l  bilan  saylab  qo‘yilgan  vakillari  orqali  davlat  hokimiyatini  tuzishda 
ishtirok  etadilar.  Siyosiy  partiyalar  o ‘z  faoliyatlarini  moliyaviy 
ta’minlanish  manbalari haqida Oliy Majlisga yoki  u vakil  qilgan organga 
belgilangan tartibda oshkora hisobotlar berib turadilar”.
0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 56-moddasiga binoan 
siyosiy  partiyalar  “jamoat  birlashmalari”  sifatida  e’tirof etiladi.  Mazkur 
Konstitutsiyaning  58-moddasida  esa  “davlat  organlari  va  mansabdor 
shaxslaming jamoat  birlashmalari  faoliyatiga  aralashishiga,  shuningdek, 
jamoat  birlashmalarining  davlat  organlari  va  mansabdor  shaxslar

---

faoliyatiga  aralashishiga  yo‘l 
qo'yilmaydi”  deyiladi. 
Bu  bilan, 
birinchidan,  siyosiy  partiyalar  jamoat  birlashmalari  kabi  jamiyatning 
instituti ekanligi  e’tirof etiladi,  ikkinchidan,  siyosiy  partiyalaming davlat 
hokimiyati 
organlari 
faoliyatiga  aralashishga  yo‘l 
qo‘yilmasligi 
konstitutsiyaviy  me’yorlar  bilan  ta’qiqlanib,  uning  davlat  hokimiyatiga 
daxldor emasligi ta’kidlanadi.
0 ‘zbekiston 
Respublikasi 
Konstitutsiyasining 
34-moddasida 
jamiyatdagi  muxolifiy  huquqni  himoya  qilish  maqsadlarida  quyidagi 
qoida  mustahkamlangan:  “Siyosiy  partiyalarda,  jamoat  birlashmalarida, 
ommaviy  harakatlarda,  shuningdek,  hokimiyatning  vakillik  organlarida 
ozchilikni 
tashkil 
etuvchi 
muxolifatchi 
shaxslaming 
huquqlari, 
erkinliklari va qadr-qimmatini  hech kim kamsitishi mumkin emas”.
1991-yil  14-fevralda  qabul  qilingan  “O'zbekiston  Respublikasida 
jamoat  birlashmalari  to‘g‘risida”gi  Qonun  mamlakatda  ko'ppartiyaviylik 
tizimi  shakllanishining  huquqiy  jihatlarini  ta’minlab  berishi  natijasida 
mamlakatda  yangi 
siyosiy  partiyalaming  shakllanish  jarayonlari 
boshlandi.  0 ‘zbekistonda  ko'ppartiyaviylik  tizimini  qaror  topishida 
1996-yil  25-dekabrida  Oliy  Majlis  qabul  qilgan  “Siyosiy  partiyalar 
to‘g‘risida”gi  Qonun  muhim  o‘rin  tutdi.  Qonun  17  ta  moddadan  iborat 
bo‘lib,  unda  siyosiy  partiyalaming  demokratik  qoidalar  asosida  faoliyat 
yuritishlari  uchun  rivojlangan  mamlakatlar  mezonlari  talablariga  xos 
boMgan  huquqiy  asoslar  yaratildi.  Qonunning  5-moddasiga  binoan, 
“davlat  siyosiy  partiyalar  huquqlari  va  qonuniy  manfaatlari  muhofaza 
etilishini  kafolatlaydi,  ustavda  belgilangan  o‘z maqsadlari  va vazifalarini 
bajarishlari  uchun  ularga  teng  huquqiy  imkoniyatlar  yaratib  beradi”. 
Shuningdek,  siyosiy  hayotda  birinchi  marta  qonunning  12-moddasida 
siyosiy  partiyalaming  huquqlari  aniq  va  ravshan  ko'rsatib  berildi: 
“Siyosiy partiyalar quyidagi huquqlarga ega:
-  o‘z  faoliyati  to ‘g‘risidagi  axborotni  erkin  tarqatish,  o‘z  g'oyalari, 
maqsadlari va qarorlarini targMb qilish;
-  saylab  qo‘yiladigan  davlat  organlaridagi  o‘z  vakillari  orqali 
tegishli qarorlami tayyorlashda ishtirok etish;
-  qonunda  belgilab  qo'yilgan  tartibda  0 ‘zbekiston  Respublikasi 
Prezidenti, davlat hokimiyati organlari saylovlarida ishtirok etish;
-  partiya  faoliyati  bilan  bogMiq  yigMlishlar,  konferensiyalar  va 
boshqa tadbirlami o ‘tkazish;
-  qonun  hujjatlarida  nazarda  tutilgan  tartibda  ommaviy  axborot 
vositalari  ta’sis  etish  va  boshqa  ommaviy  axborot  vositalaridan 
foydalanish;

---