|
o‟zaro
bog‟lanishi va xizmatlari
5.1.
OSI etalon modeli. Umumiy ta‟rifi, tarixi
«Open Systems Interconnection Basic Reference Model — Ochiq
tizimlarning o‗zaro
bog‗lanish etalon modeli deb nomlangan model dastlabki
ko‘rininshida hujjat bo‘lib ro‗yxatdan o‗tkazilan. 1978-yilda u OSI /ISO (GOST R
ISO/МЭК 7498-1-99) tarmoq protokollari stekining tarmoq modeli hisoblandi.
Modelning maqsadi har bir pog‗onada hozirda mavjud yoki mavjud bo‗lmagan har
xil texnologiyalar ishlashiga qaratilgan. Shu sababli tarmoqda yangi texnologiyalar
«bir-biriga bog‗langan» pog‗onalarni to‗liq qayta ishlamasligi mumkin. OSI
modelining arxitektorlar guruhi Buyuk Britaniya, Fransiya va AQSHning
kompyuter-telekom sanoati vakillaridan iborat edi. Ularning yordamida qisqa
muddatda ochiq tizimlarning to‗liq ishlashiga erishildi. Qaysidir vaqtgacha OSI
to‗g‗ri bo‗lib ko‗rindi. Butun yer yuzi bo‗ylab minglab texnika siyosatchilari va
muhandislari OSI standartlarini yaratish bo‗yicha katta hissalarini qo‗shdilar va u
kimga kerak bo‗lsa, barcha uni qo‗llab-quvvatladi. Bular kompyuter va
t.me/tuit_students_chanel
telekommunikatsiya kompaniyalari, xalqaro standartlarni ishlab-chiqaruvchi
qo‗mitalar va davlatning milliy boshqarmalari edi. 1980-yillarning o‗rtalarida
shubhasiz yutuq OSI standartlarini qabul qilishdan boshqa yo‗l yo‗qligini
ko‗rsatdi. O‗tgan asr 90-yillarning oxirlariga kelib, OSI loyihasi unutila boshlandi.
Nima sababdan? Sababi arzon va moslashuvchan bo‗lgan va kam ta‘riflangan
alternativ Transmission Control Protocol / Internet Protocol (TCP/IP) borligi
bo‗ldi. OSI loyihasi darz ketganda (bu rasman 1996-yilda bo‗lgan) Internetning
asosiy g‗oyachilaridan biri Eynar Stefferrud (Einar Stefferud) «OSI is a beautiful
dream, and TCP/IP is living it», ya‘ni «OSI modeli qanday chiroyli orzu, TCP/IP
esa barchasidan yashovchandir» degan edi.
1960-yilda raqamli texnikaning tarixi boshlanadi. O‗sha paytlar kompyuter
aloqasining raqamli tizimi kuchli boshlang‗ich holatda edi va hukumatning ilmiy-
tadqiqot dasturlari minglab mutaxassislarning intensiv, keng miqyosdagi
tadqiqotining predmeti hisoblanar edi. Ularning ichida istiqbolli loyihalardan biri
hammaga ma‘lum «paketli kommutatsiya» edi. Bu konsepsiyaning muallifi —
RAND kompaniyasining a‘zosi Pol Beran edi, lekin bu mavzuda, parallel ravishda,
Angliyada milliy fizika laboratoriyasi olimi Donald Devis ham ish olib borayotgan
edi. Paketlar kommutatsiyasidan kanallar kommutatsiyasining farqini ta‘riflab
o‗tirmaymiz. Elektr aloqa, telegrafdan boshlab yuz yillik tarixiga hamma
o‗rgangan kanallar kommutatsiyasiga qaraganda, paketlar kommutatsiyasi
ishonchli va samarali ishlashiga Beran va Devislar ishonar edilar.
DARPA-istiqbolli tadqiqotlar va mudofaa loyihalari agentligining homiyligi
evaziga tadqiqotchilar birinchi bo‗lib, amaliy natijaga erishdilar va ARPANET deb
nomlangan birinchi paketli kommutatsiya tarmog‗ini yaratdilar. 1969-yilda
Kaliforniya shtati hududlarida bir shahardan boshqasiga bir nechta harflarni uzatish
mumkin edi. Ko‗plab tashkilotlar birinchi navbatda, gigant IBM kompaniyasi,
telefon monopoliyachisi AT&T kompaniyasi Yevropa telefonchilari bilan
birgalikda bu g‗oyani ma‘qulladilar va ularda paketli kommutatsiya tarmog‗i
doirasida shaxsiy manfaatga qaratilgan rejalar paydo bo‗ldi. Hozirgi kunda ham
to‗liq moslashgan raqamli ma‘lumot uzatish tarmoqlarida AT&T kompaniyasi
tarmoqda investitsiyalarni va daromadlarni himoyalash maqsadida, baytlarni
uzatish huquqini monopoliyalashtirish bo‗yicha fikr va g‗oyalarga ega. Shunday
qilib, katta o‗yinning natijasi buyurtmachilar bilan IBM va telefon
monopoliyachilari «kanal kommutatsiyasi» sxemasini texnik va tashkiliy
jarayonlarini imitatsiya qiluvchi «virtual kanal»ni ichiga joylashuvchi «paketlar
kommutatsiyasi» g‗oyasini ilgari surdilar.
Bu g‗oya atrofida ko‗plab tajribali mutaxassislar shug‗ullandilar. Ularning
fikriga ko‗ra, bu yagona variant edi, biroq hali ishlab chiqilmagan elektrik va
boshqa fizik interfeyslar bo‗yicha savollar tug‗ila boshladi. Bu yo‗nalishda
standartlarni yaratish Xalqaro tarmoqlar (INWG-) bo‗yicha ishchi guruh tashkil
topishi bilan 1972-yildan boshlandi. Bu guruhning birinchi raisi Vint Serf edi. Bu
guruhning boshqa vakillari Aleks Makkenzi AQSH, Donald Devis va Rodjer
Skantlebyuri Buyuk Britaniya, Lui Puzen va Xubert Simmerman (Hubert
Do'stlaringiz bilan baham: |
