T me/tuit students chanel kompyuter tarmoqlari 1 Ma'ruza

t.me/tuit_students_chanel 
kunda noutbuk, mobil telefonlarda ma‘lumotlarni uzatish uchun IK-interfeyslar 
ishlatiladi. Bunday aloqaning asosiy kamchiligi jo‗natuvchi va qabul qiluvchi 
orasida to‗g‗ridan--to‗g‗ri foydalanishdagi talablar. Bu uzatish muhitiga ko‗ra 
sensor tarmoqlarda qo‗llash uchun qulay emas. 
Shu bilan birga uzatish uchun optik muhitni ishlatadigan SST tugunlari ham 
mavjud. Uzatishning ikki sxemasi mavjo‗d – passiv CCR (Sorner-Sube 
Retroreflector) yoritkichni qo‗llash bilan va aktiv lazer diod va boshqariladigan 
oynani foydalanish orqali. Birinchi holatda yoruqlikning integratsiyalangan 
manbasi talab qilinmaydi, signalni uzatish uchun SSR ning uchta oyna 
konfiguratsiyasi qo‗llaniladi. Aktiv metod, qabul qilgichga yorug‗lik nurlarini 
jo‗natish uchun lazer diodni va faol lazer aloqa tizimini qo‗llaydi.
Sensor tarmoqlar uchun asosiy talablarni bajarish uzatish muhitini tanlashda 
murakkablikni yuzaga keltiradi. Masalan, dengiz ilovalari uzatishning suv yuzasiga 
ega muhitni talab qiladi. Bunda suv yuzasi orqali o‗tadigan uzunlikdagi yorug‗lik 
nurlarini qo‗llash kerak. Yetib borish qiyin bo‗lgan va urush maydonida xatolar 
paydo bo‗lishi yoki katta to‗siqlar paydo bo‗lishi mumkin. Bundan tashqari, tugun 
antennalari kerakli balanlikda bo‗lmasligi va boshqa qurilmalar bilan aloqada 
bo‗lish uchun nurlanish quvvatiga ega bo‗lmasligi mumkin. Demak, uzatish 
muhitini tanlash modulyatsiya va kodlashtirishning sifatli modulyatsiyasi bilan 
yuritilishi kerak va bu uzatuvchi kanal xarakteristikasiga bog‗liq. 
 
 
24.5 Simsiz sensor tarmoqlarida ma‟lumotlarni uzatish protokollari va 
texnologiyalari 
 
SST fizik joylashuv o‗lchami bo‗yicha WPAN (Wireless Personal Area 
Networks) simsiz personal hisoblash tarmoqlari guruhiga kiradi. Simsiz sensor 
tarmoqlari ishlashida ahamiyatli ta‘sirlardan biri batareyalarning cheklangan hajmi, 
odatda batareyalarni almashtirish mumkin emas. Shuning uchun, sensorlarda 
uzatiladigan ma‘lumot hajmini pasaytirishga yo‗naltirilgan, dastlabki qayta 
ishlashni bajarish zarur, asosiysi, ma‘lumotni uzatish va qabul qilishda davrlar 
sonini minimallashtirish kerak. Ushbu masalani yechish uchun maxsus 
kommunikatsion protokollar ishlab chiqilgan. 
SST protokollarining keng qo‗llaniladigani ZigBee alyans protokollari 
hisoblanadi. ZigBee alyans simsiz sensor tarmoqlar uchun protokollar steki 
standartini ishlab chiqish uchun, ishonchlik darajasi yuqori bo‗lgan, kam energiya 
sarflanadigan, uncha katta bo‗lmagan oraliqlarda ma‘lumotlarni uzatishning simsiz 
tarmoqlari uchun, fizik darajani va ulanish darajani belgilaydigan, IEEE802.15.4

---