T. C. Sakarya üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ osmanli şERİyye siCİllerinde ve fetva mecmualarinda iÇKİ İÇme suçu ve cezasi

2.6.2 Fetvanın Dönemin İçtimai Özelliklerini Göstermesi Bakımından Önemi
Fetva talep etme tarihte iki nedenden dolayı olmuştur. Birincisi herhangi bir hususta dinin 
hükmünü merak etmek; ikincisi ise bir söz, hareket veya bir olayın meydana gelmesi ve 
bunlara nasıl tavır alınması gerektiği hakkında soru sorulmasıdır. Bir mesele hakkında 
203
Özen, Osmanlı Dönemi Fetva Literatürü, 338-339; Örsten, Osmanlı Hukuk Tarihi Kaynağı Olarak Fetva 
Mecmuaları, s.36 
204
Özen, Osmanlı Dönemi Fetva Literatürü, s.252-253; Örsten, Osmanlı Hukuk Tarihi Kaynağı Olarak 
Fetva Mecmuaları, s.37 
205
Örsten, Osmanlı Hukuk Tarihi Kaynağı Olarak Fetva Mecmuaları, s.37 

---

 46 
sorulan soru dine uygun veya aykırı olabilir. Her iki durumda da fetvanın bu kısmı 
toplumdaki bir davranışı bize yansıtır. 
206
Ancak herhangi bir konunun bir döneme ait 
olduğunu söyleyebilmek için aynı mesele hakkında diğer fetvaları, şeriyye sicillerini, 
tarihi kaynakları incelemek gerekir. Aynı şekilde fetva mecmularının soru kısmında 
anlatılan suçlar, dine aykırı davranışlar toplumda bu davranışların yaygın olduğunu 
göstermez. Her iki durumda da genelleme yapmak sakıncalıdır. Müslüman bir toplumda 
sergilenen dine aykırı davranışlar, suçlar o toplumda nadir işleniyor olabilir. Ayrıca 
sergilenen her davranış bize toplumun sadece bir yönü hakkında bilgi vermez. Sözgelimi 
fetva mecmualarında kişinin eşini dövmesi davranışı bir suç olarak telakki edilir ve 
gerekli ceza verilir.
207
Bu fetva ilk önce dinin bu konuda bize ne dediğini söyledikten 
sonra, o yüzyılda böyle bir hadisenin yaşandığı bilgisini öğrenmiş oluruz. Ayrıca 
toplumda kadına verilen değeri de yansıtmış olur. Yine sözgelimi bir müslümanın içki 
içme suçunu işlemesi Müslüman bir toplumda insanların dini önemsemediği, dini inkâr 
ettiği ya da içki içme fiilinin yaygın olduğu anlamına gelmez. Nadir bir hadise de olabilir. 
İçki içme fiili sonucu kişi sadece kendine zarar vermez etrafındakilere de zarar verebilir. 
Örneğin içki içip sarhoş olan bir kişi kazf ederse verilmesi gereken suç hakkında fetva 
sorulmuştur.
208
Fetva mecmualarında bu ve benzeri detaylar hakkında verilen fetvalar 
toplumsal hadiseler hakkında bize ışık tutmaktadır. Müslüman bir kadının Hristiyan bir 
kadınla içki içmek için bir araya gelip içki içmesi hakkında Müslüman kadına ne ceza 
gerektiği hususunda istenen fetva 
209
ise bize şu bilgileri verir: Toplumda hıristiyanlar da 
yaşamaktadır. İçki içmek için bir araya gelmeleri, aralarında arkadaşlık bağı olduğunu 
gösterir. Müslüman bir kadınla Hristiyan bir kadın arkadaş olabilir. İçki içmek sadece 
erkeklerde görülen bir suç değildir. Aynı suçu kadınlar da işlemiştir. 
Fetva mecmualarında bu gibi satır aralarını okumak bize toplumsal değeri olan birçok 
bilgiyi sunar. Dolayısıyla bu mecmualar sadece hukukî veya dinî bir kaynak olmanın 
ötesinde antropolojik ve sosyolojik araştırmalar için de önemli birer kaynak niteliği 
taşımaktadır. 
206
Düzdağ, Ebussud Efendi Fetvalar Işığında 16. Asır Türk Hayatı, s. 15 
207
Düzdağ, Ebussud Efendi Fetvalar Işığında 16. Asır Türk Hayatı, s. 16 
208
Süleyman Kaya, Behçetül Fetava, Klasik Yayınları, 2013, İstanbul, s.160 
209
Süleyman Kaya, Fetavayı Feyziyye, Klasik Yayınları, 2009, İstanbul, s. 114 

---

 47