T. C. NevşEHİr haci bektaş veli ÜNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

Tablo 3. 
Johansen-Juselius Eşbütünleşme Sonuçları 
İz Testi 
%5 Kritik Değer 
Olasılık Değeri** 
Boş Hipotez 
16,670 
15,494 
0,0331 
Hiç * 
2,016 
3,841 
0,1556 
En çok 1
Maksimum Özdeğer 
İstatistiği 
%5 Kritik Değer
Olasılık Değeri**
Boş Hipotez
14,653 
14,264 
0,0434 
Hiç * 
2,016 
3,841 
0,1556 
En çok 1 
*% 5 anlamlılık seviyesinde boş hipotezin reddedildiğini göstermektedir. 
**MacKinnon-Haug-Michelis(1999) değerleri baz alınmıştır.
Bunun anlamı büyüme ve işsizlik oranı arasında en az bir eş bütünleşme ilişkisi 
vardır. Yani bu iki değişken arasında uzun dönemli bir ilişki mevcuttur. Bu 
aşamadan sonra kısa dönem dalgalanmaların uzun dönem dengesine yakınsama 
sürecini bulmaya yardımcı olan hata düzeltme modeli incelenecektir.
4.2.3. Hata Düzeltme Modeli 
Eşbütünleşme analizi değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişkinin varlığını 
onaylarken kısa dönemde de bu değişkenler arasında bir etkileşim olduğu 
anlaşılmaktadır. Kısa dönemdeki etkileşimlerin başka bir değişle dalgalanmaların 
uzun dönem dengesine ne kadar zaman sonra yakınsayacağının belirlenmesi için hata 
düzeltme modeli uygulanmalıdır. Hata düzeltme modeli en genel haliyle aşağıdaki 
gibi oluşturulmaktadır. 
1
1
1
1
1
1
1
......
n
n
n
t
i
t i
i
t i
i t i
t
t
i
i
i
x
x
y
z
e
u












 









2
2
2
1
1
1
1
......
n
n
n
t
i
t i
i
t i
i t i
t
t
i
i
i
y
x
y
z
e
u












 









3
3
3
1
1
1
1
......
n
n
n
t
i
t i
i
t i
i t i
t
t
i
i
i
z
x
y
z
e
u












 









………. 

---

69 
…….. 
…. 
Bu denklem grubunda 

, x, y, z,… değişkenleri için fark operatörüdür. 
, , ,....
  
kısa dönem katsayılarını oluştururken, e
t-1 
hata düzeltme terimidir. Hata düzeltme 
terimi katsayılarının, 
1
2
3
,
,
,.......
  
, negatif ve istatistiksel olarak anlamlı olması 
durumunda dengesizliklerin uzun dönem dengesine tekrar yakınsayacağı varsayılır. 
Denge durumunda kısa dönemli sapmalar hata düzeltme teriminin katsayısının 
büyüklüğüne bağlı olarak düzeltilecektir (Vogelvang, 2005, s. 254; Gujarati, 
2001:729; Enders, 1995, s. 367). 
X ve Y gibi iki değişkenin eşbütünleşik olduğunu varsayarsak hata düzeltme 
denklemi şu şekildedir: 
∆𝑌
𝑡
= 
α
0
+ α
1
∆X
𝑡
+ α
2
𝑈
𝑡−1
+ 𝑉
𝑡
Burada 
∆𝑌
𝑡
, 
𝑌
𝑡
’nin gecikmeli değerini ifade etmektedir.
∆X
𝑡
ise, 
X
𝑡
’nin gecikmeli 
değerini temsil etmektedir. 
α
0
sabit terim, 
α
1
kısa dönem katsayısı ve 
α
2
dengeleyici 
hata terimi ve 
𝑈
𝑡−1
uzun dönem denge ayarlanmalarını ifade eden hata teriminin 
gecikmeli değerini temsil etmektedir. 
𝑉
𝑡
beyaz gürültü hata terimi şeklinde 
gösterilmektedir (Dikmen, 2012: 312).