―T a s d i q la y m a n ‖



Download 10,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/36
Sana01.01.2022
Hajmi10,78 Mb.
#288427
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   36
Bog'liq
GEOGRAFIYA TO'GARAK 68 SOATLI TO'LIQ

III.Yangi mavzu bayoni:  

 

Dunyoda  eng  katta  oroli  bor  materik.  (grenlandiya  2,2  mln  km.kv),  eng  katta  arxipelag  shu  materikda(Kanada 



arktikasi), eng chuqur darasi (Kolorado kanyoni 2 km ga yaqin,  uzunligi 320 km), eng uzun  g`ori (Flint- Mamont, 

500 km), eng go`zal va maftunkor sharsharasi bor (Niagara bir yilda 10 mln sayyoh keladi) eng baland suv qalqishi 

bo`ladi  (Fandi  qo`ltig`I,  18  m)  eng  uzun  vodiy  muzligi  bor  (Alyaskada,  145  km).  shimoliy  Amerika  G`arbiy  va 

Shimoliy  yarimsharlarda  joylashgan.  Materikning  shakli  Janubiy  Amerika  sinhari  uchburchakni  eslatadi.  Kattaligi 

jihatidan uchinchi o`rinda turadi. Materik qirg`oqlarini 3 ta okean suvlari yuvib turadi. Janubda Panama bo`yni orqali 

(eng  tor  joyi  48  km)  Janubiy  Amerika  bilantutashgan  Yevrosiyodan  bering  bo`g`izi  (kengligi  85  km)  orqali  ajralib 

turadi.  Janubiy  Amerika  hududiga  nisbatan  Shimoliy  Amerika  yevropaliklarga  ancha  oldin  ma`lum  bo`lgan.  X 

asrning  oxirida  Norman  Erik  Rauda  (Malla)  Grenlandiyani,  materikning  shimoli-  sharqiy  qismini  o`rgandi.  Jon 

Kabot Nyufaundlend orolini va Labrador yarimoroli qirg`oqlarini kashf etdi. XVII asrda G. Gudzon, A. Makenzi va 

boshqalar  materikning  sharqiy  va  shimoliy  qismlarini  o`rganishdi.  XX  asr  boshida  R.  Amundsen  birinchi  bo`1ib 

materikning shimoliy qirg`oqlari bo`ylab suzib o`tdi va Shimoliy magnit qutbining geografik o`rnini aniqladi. 1732- 

yilda rus sayyohlaridan I. Fyodorov va M. Gvozdev materikning shimoli-g`arbiy sohillarini o`rgandi. Aleut orollari 

va Alyaska sohillarini o`rganish va xaritaga tushirish ishlarini V. Bering, A. Chirikovlar bajarishdi (1741-yil). savdo 

sotiq  ishlarini  yo`lga  qo`yishda  G.  Shelexovning  xizmatlari  katta  bo`ldi.  O`sha  paytda  Shimoli-g`arbiy  Amerikani 

Alyaska  deb  atashgan.  U  1798-yilda  ruslar  tomonidan  monopoliyaga  aylantirilgan  ―Rus  Amerikasi‖  nomi  bilan 

boshlangan.  186yilda  Alyaska  AQSHga  sotib  yuborilgan.  Shimoliy  Amerika  bilan  Yevosiyo  qadimgi  Lavraziya 

quruqligining  tarkibiy  qismi  bo`lgan  Mezozoy  erasining  boshlarida  Shimoliy  Amerika  Yevrosiyodan  ajralgan. 

So`nggi  1  mln  yil  davomida  Yevrosiyo  bilan  Shimoliy  Amerika  bir-biridan  40  km  masofaga  uzoqlashgan.  Tog`lar 

(Kordilyera, Qoyali tog`lar, Appalachi) kaledon,gersin, mezozoy tog` burmalanishlaridan ko`tarilgan. G`arbiy tog`li 

mintaqada halokatli zilzilalar bo`lib, vulkanlar otilib turadi. Shimoliy Amerika foydali qazilmalarga boy. Magmatik 

va  metaforik  jinslardan  tuzilgan  tog`  va  yassi  tog`liklarda  temir,  uran,  mis,  nikel,  oltin,  kumush  konlari  bor. 

Allapachi tog`larida rudali qazilmalarga boy. Cho`kindi tog` jinsi qatlamlarida neft, gaz, ko`mir, tuz kabi qazilmalar 

tarkib topgan. Shimoliy Amerika relief tuzilishiga  ko`ra  ikki qismga: tekislik  va tog`lik qismlarga bo`lish mumkin. 

Tog`li  qismidagi  Kordilyera  tizimining  Qoyali  tog`lar  asosiy  tog`  tizimlaridir.  Qoyali  tog`lar  Kordilyera  tizimining 

suvayirg`ich  qismi  bo`1ib,  unda  Elbert  (4399  m),  Lange-Pik  (4345  m),  Gannet-Pik  (4202m)  va  boshqa  cho`qqilar 

ko`p  uchraydi.  Materikning  eng  katta  nuqtasi  Makkinli  cho`qqisi  (6194  m),  eng  past  nuqtasi  Ajal  vodiysi  (-  86  m) 

ham  tog`  mintaqasida  joylashgan.  Katta  Havzaning  janubi-sharqida  Kolorado  platosini  Kolorado  daryosi  kesib 

o`tadi. U dunyodagi eng chuqur (2 km ga yaqin) vat or- dara Katta kanyonni hisol qiladi

. 


Download 10,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   36




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish