―T a s d i q la y m a n ‖

  

     Uyga vazifa:  Uyda o`qib, xaritadan o`rganib kelish. 

 

---

  

 21 mashg‟ulot 

 

 Mavzu: Okean boyliklari, ulardan foydalanish va muxofaza qilish.. 

  

I. Mashg'ulot maqsadi: 

 

a) ta‟limiy: O'quvchilarga mavzu boyicha ma'lumot berish _        

 b) Tarbiyaviy O'quvchilarda tabiatga hurmat hususiyatlarini shakllantirish 

s) rivojlantiruvchi: Geografik xaritalar bilan ishlash ko'nikmalarini rivojlantirish 

     

 II. O'tilgan mashg'ulot yuzasidan muloqot uyushtirish. 

III.Yangi mavzu bayoni:  

  

Olimlarning fikricha, hayot okean sohillaridagi to`lqinlar hosil qilgan ―hayot sharbati  -  

bo`tqasimon  loyqa‖li  suv  muhitida  hosil  bo`lgan.  Okean  suvlarida  mikraskop  bilan 

ko`rinadigan  organizmlardan  tortib  150  tonna  keladigan  ko`k  kitlargacha,  turli  xil 

organismlar yashaydi.  Dunyo okeanida  160 ming hayvon turi, o`n  ming atrofida o`simlik 

turi mavjud.  

 

Okean  organizmlari  yashash  joylariga  ko`ra  guruhlashtiriladi.  Masalan,  bentos 

organizmlari-  okean  suvlari  tubida,  yotqiziqlar  orasida  yashaydi.Nektonlar-  erkin  ko`chib 

yuruvchi  organizmlar  bo`lsa,  planktonalar  suv  oqimlariga  qarshilik  ko`rsata  olmay, 

muallaq holatda suzib yuruvchi organizmlardir (fitoplankton va zooplanktonlar). 

 

Dunyo  okeani  tabiiy  boyliklarning  xazinasi  hisoblanadi.  Bu  boyliklar  biologic, 

kimyoviy, ma`danli va yoqilg`I energetic resurslardan iborat.  Hozir buologik resurslarning 

2% idangina foydalanilmoqda. Okean suvlaridan  yiliga  treska (10,7 mln t), seld  (22,3 mln 

t), skumbriya (5,1 mln t) baliqlari ko`plab olinadi.  Okean tubidan osh tuzi, brom, magniy, 

oltingugurt, alyuminiy, mis, uran, oltin olinadi. 

 

Dunyo  okeanida  neft  va  gaz  birinchi  o`rinda  Fors  ko`fazidan,  ikkinchi  o`rinda 

Venesuella  qirg`oqlaridan,  Meksika  qo`ltig`idan  qazib  olinadi.  Xitoy,  kanada,  AQSh, 

Avstraliya,  Irlandiya,  Turkiya  Gretsiya,  Fransiya  mamlakat  sohillarida  toshko`mirning 

100da ortiq konlari mavjud.  

      Dunyo  okeani  eng  muhim  va  arzon  dengiz  transporti  vazifasini  bajaradi.  Iqtisodiy, 

savdo aloqalarining 80% i, mahsulotlar tashishning 95%i dengiz transportiorqali bajariladi.  

Hozir Dunyo okeani sohillarida 2700 ta dengiz port shaharlari mavjud.  

 

Dengiz  turizmi  ham  okean  resurslaridan  foydalanishning  bir  sohasi  sifatida  tobora 

rivojlanmoqda. Undan tushgan yillik daromad 220 mlrd dollarni tashkil etadi.  

 

Dunyo  okeani  muhofaza  qilish  milliy,  regional  va  zalqaro  ko`lamda  amalgam 

oshiriladigan  tadbir.  Dunyo  okeanini  tadqiq  etish  va  foydalanish  hamda  muxofaza  qilish 

maqsadida  ko`plab  xalqaro  tashkilotlar  tuzilgan.Xalqaro  dengiz  komiteti,  Davlatlararo 

okeanografik  komissiya  (UNESKO  qoshida)  va  boshqalar  Dunyo  okeani  boyliklaridan 

oqilona  va  tejamkorlikbilan  foydalanish,  ularni  muhofaza  qilish,  tiklash  va  ekologik 

sharoitini yaxshilash borasida ibratli faoliyat ko`rsatmoqda.