«t a m a d d u n»


Х с^ Р а за л н и н г умумий м азм у н -м а ъ н оо и ^ э^


bet22/176
Sana07.11.2022
Hajmi
#861521
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   176
Bog'liq
Маънолар оламига сафар. (Алишер Навоий ғазалларига шарҳ). Комилов Н

Х с^ Р а за л н и н г умумий м азм у н -м а ъ н оо и ^ э^
Ушбу газал А лиш ер Н ав о и й н и н г о ш и ко н а газалла- 
ри си р аси га киради. А ммо бу ерда о ш и к о н ал и к билан 
о р и ф о н а л и к м уай ян м аъ н о д а ко р и ш и б кетган. Зер о, 
“о ш и к о н а ” дегани иш к-м ухаббат завки ва и зтиробла- 
ри, ёр ж ам оли васф и ва бу ж ам олга ети ш и ш га и н ти - 
лувчи кунгил кеч и н м ал ари хи сси ёти , хаяж он ва тал- 
п и н и ш л а р и н и тасви рл о вчи л и р и к асарди р. М ухаббат 
бир вактн и н г узида хам олам ва одам гузаллиги, хам 
илохий Ёр ж ам олига каратилган булиш и м ум кин. Гар- 
чи о р и ф о н а ф алсаф ада моддий олам ни маж оз, М утлак 
рухни х аки кат (х ак и ки й м авж удли к) деб аж рати лган
булса-да, ам м о бу и кки туш унча батам ом би р-б и ри га
27


зид деб каралм аган. А ксиича, маж озпй олам тасвири- 
дан максад Хаки катни чукуррок англаш , Уни иисонга 
я к и н р о к килиб тасаввур этиш кузда тутилган. Х азраг 
Н авоий тили билап айтганда, “ай и и хаки катд и р ма- 
ж оз” . Бундай караш вахдат ул-вужуд таълимоти м охия- 
тидаи ксл иб чпкади. Негаки бу таълимотга кура, Мутлак 
рух (Парвардигор) хамма ерда мавжуд. Олам гузаллиги, 
хаётнинг нашъу нам оси, ж умладан, инсон зохирии ва 
ботиний гузсшлиги. камолоти хам шу М углак рух гу(|эагг- 
лп ва унинг хикмати, файзу таровати натижасидир. Шу 
боис гузал инсон (у чиройли аёл, навкирон йигит, кал б и 
дониш ва кароматга лим м о-лим муйсафид булиши мум­
кин )га мухаббат оркали илохий кудрат каш ф этилади. 
Бун и аввалги газаллар шархида хам курдик1.
К елтирилган газалда хам м ан а ш ундай тасвир усули 
кулланилган (Н аво и й н и н г жуда куп казалларида буни 
муш охада этиш м ум кин). Я ъни о ш и к сохибж амол и н - 
сон н и куриб, унинг хусну ж амоли га мафтун булгани- 
дан д е в о н а д ай булиб кол ад и, о дам лар о ш и к н и н г бу 
ахволига хайрон. А лбатта, бу тасви рда а н ъ ан ави й л и к
йук эм ас, б и р о к у тоза ва завку ш авк кузгатадиган таш - 
бехлар б и л ан ж оп лан ти рад и . О ш и к н и н г бехуду ш ай- 
долигига сабаб ёр кипригидир (нозли караш и, караш - 
ма). К и п р и к камон укига ухш атилгап, бу у кту тр и о ш и к
ю рагига бориб те гад и, дем ак, маъш ука о ш и к к а эъти- 
бор ки л ган , унга иазар таш лаган . Ана шу назар бир 
то м о и д ан , о ш и кн и хурсанд этган булса, и кки н ч п го- 
м ондан изтироб ва азоб утига ги ри ф тор этган. О ш и к 
ш унинг учун хам маъш ука ж ам олига хайрон булиб, кал- 
бида и ш к олови ёнса-да. а.\гмо ун и н г ки п ри клари кал­
онга тегиб, бу утни учиради, чунки у кн н н г учи тем ир- 
д ан, тем и р эса сувга ухш айди, дейди ш оир. II (уидаи 
кей и н бу укка бардош берган ку н ги лп и н г яралари бу 
яралардан оккан кизил конлар тасви рлан ган . Газалда
'Умумаи мумтоз шеъриятда \ак,нкат ва мажоз тасвирп бир цапча 
олимларимиз ижолила, жумлалан, проф. М.Имомназаров, С.Олимов, 
К.Муллахужаева талкикртларида яхши урганилгам.


ёр ю зи н и н г туклари Хизр ки й и м и ран ги (Х изр хар доим 
яш и л либос билан тасаввур ки ли н ад и , ч ун ки у абадий 
Хает рам зи) ва м айсазорга ухш атилган. Бу — о ш и к к а 
хаёт багиш лайдигап бахорий ранг ва илохий б улок ка- 
бидир. Бу уринда р а м зи й л и к ва р еал л и к, и л о х и й л и к
ва м о дд и й л и к б и р -б и р и н и тулдириб, би ри и к к и н ч и - 
си н и изохлаб, аж ойи б лавха тасви р и н и вужудга кел- 
тирган. Ушбу байтдан кей и н келадиган б ай т хам ол- 
ди н ги байт м азм унини давом эттириб, п ири ком ил хузу- 
ридаги м аънавий м улокот таъ р и ф и га б а т ш л а н г а н ва 
булбулга ухш аб 30xnpnii — утки н чи гузалли кка эмас
балки хаки кий М охиятга о ш и к булиш , бу М охи ятн и
англаш , идрок этиш га даъват этарок, Н авоий бунинг 
м уш куллигини хам газш
1
м актаида кайд этади: ж он н и
ф идо этмагунча Ж он о н ага етиш м ум кин эмас.
99



Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   176




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish