T a d b ir k o r L ik n I r IV o j L a n t ir is h is t iq b o L l a r I

11.6.2-jadval
Respublika YalMda hududlardagi kichik korxonalaming yalpi hududiy
mahsulotdagi ulushining istiqbolda o'sib borishi*
Respublika
hududlari
2000-
У-
2005-y. 2010-y. 2015-y.
2015-yiI 2005-yilga
nisbatan foiz
hisobida
O'zbekiston
31,0
38,2
52,1
66,1
173,0
Respublikasi
Qoraqalpog' iston
Respublikasi
26,9
48,9
57,9
66,9
136,8
viloyatlar
Andijon
32,9
38,7
49,9
61,1
157,8
Buxoro
33,0
44,4
51,1
57,8
130,1
Jizzax
37,1
64,4
73,0
79,8
123,9
Qashqadaryo
25,8
38,4
45,8
58,4
152,0
Navoi
21,5
20,9
33,5
46,1
220,0
Namangan
33,4
51,4
75,4
81,4
158,3
Samarqand
44,3
54,5
68,3
78,9
144,7
Surxondaryo
39,1
45,9
64,8
81,7
177,9
Sirdaryo
38,9
58,8
72,5
80,6
137,0
Toshkent
34,0
36,3
45,6
54,9
151,2
Farg'ona
32,0
43,9
64,7
82,3
187,4
Xorazm
34,2
54,2
78,3
81,9
151,1
Toshkent sh.
41.5
54.3
70.2
79.1
145,6
* 0 ' zbekiston Respublikasining statistik axborotnomasi asosida hisoblandi.
Albatta bu ko'rsatkich rivojlangan davlatlarda, masalan AQSH da 
75-82 foiz, Yaponiyada 81 foizni, Italiyada 74 foizni tashkil etadi. 
Respublikamiz kichik biznesning bunday ko'rsatkichlarga erishishi 
tadbirkorlik faolligi orqali amalga oshadi. Istiqbolda kutiladigan natijalar 
asosan kichik tadbirkorlikning faol rivojlanishi evaziga ro'y beradi. Bu esa 
ular tomonidan ishlab chiqariladigan mahsulot miqdorining o'sish 
dinamikasini ta’minlaydi.

---

11.6 .3 -ja d v a l
Istiq b o ld a h u d u d lar b o'yicha kich ik tad b irk orlik k orxon alari
tom on id an m a h su lo t ishlab ch iq arish n in g o 'sish i (m ln. so'm h isob id a)
2015-yil
Hududlar
2000-y
2005-y
2010-y
2015-y
2005-yilga
nisbatan
o'sish %
O'zbekiston
892573,
956838,
1089938
1223039
127,8
Respublikasi
0
2
,7
,2
Qoraqalpog'iston
Respublikasi
18786,6
22919,6
24982,3
27045
117,9
viloyatlar
Andijon
70178,8
74249,1
82564,9
90880,7
122,3
Buxoro
46619,4
51934,0
55413,5
58893,1
113,3
Jizzax
31281,6
39821,3
43245,9
46670,5
117,1
Qashqadaryo
61485,8
69233,0
74356,2
79479,4
114,7
Namangan
50919,4
60084,8
74505,1
88925,4
147,9
Samarqand
67851,2
74772,0
85090,5
95409,0
127,5
Surxondaryo
82241,4
87833,5
104434,0
121034,5
137,7
Sirdaryo
34155,4
40952,3
46562,7
52173,1
127,3
Toshkent
110782,
112665,
123143,
133621,
118,5
4
7
6
5
Farg'ona
104838,
117314,
141715,
166116,
141,5
6
3
6
9
Xorazm
36708,7
44050,4
54666,5
65282,6
148,1
Toshkent sh.
219770,
247901,
287813,
327426,
132,1
8
4
5
6
Navoiy
24940,4
25065,1
29100,5
33135,9
131,1
*0'zbekiston statistikasi axborotnomasi asosida hisoblandi.
Hududlar bo'yicha mahsulot ishlab chiqarish hajmining istiqbolda 
o'sib borish dinamikasini korxonalar miqdorining o'sib borish holati 
bo'yicha tahlil etsak, bu holat qo'shimcha yangi kichik korxonalaming 
tashkil etilishi hisobiga amalga oshadi.
Yaratilgan imkoniyatlardan samarali foydalangan hududlarda yalpi 
hududiy mahsulotning yuqori sur’atlar bilan o'sishi ta’minlanadi. 
Jumladan kichik korxonalaming ishlab chiqarish samaradorligini oshirish 
evaziga istiqbolda ko'zlangan natijalarga erishish ta’minlanadi.
Milliy 
iqtisodiyotning 
raqobatbardoshligi 
iqtisodiy 
faoliyat 
jarayonlari va uning natijalarini aks ettiruvchi ko'rsatkichlarda kichik 
biznes ulushining yuqori bo'lishiga ham bog'liq ekanligi shubhasizdir.

---

Kam xarajat hisobiga yangi ish o'rinlari yaratish imkoniyati, yirik 
biznes kirib bora olmaydigan bozor segmentlarini egallay olish qobiliyati, 
ayniqsa, xizmat ko'rsatish sohasi va uncha katta bo'lmagan mahalliy 
resurs bazalarini o'zlashtirishda juda qulay tashkiliy shakl ekanligi kichik 
biznesni rivoj lantirishning ahamiyati beqiyosligini ko'rsatadi. Shu sababli 
ham kichik biznesni jadal rivojlantirish masalasi mahsulot ishlab 
chiqarishni mahalliylashtirish, xizmat ko'rsatish sohasini rivojlantirish, 
shuningdek mamlakatning eksport salohiyatini oshirish masalalari bilan 
chambarchas bog'langan.
11.7. Istiq b o ld a k ich ik biznes va xu su siy ta d b irk orlik faoliyatin i izchil
rivoj la n tirish n in g asosiy y o 'n a lish la ri
O'zbekiston Respublikasida kichik biznesning rivoj lanishdagi 
mavjud 
muammolaming yechimini topish 
va 2007-2015-yillarda 
istiqbollashtirilayotgan 
parametrlarni 
ta’minlash, 
ushbu 
sohada 
tadbirkorlik faolligini oshirishning yo'nalishlarini aniqlash va ular 
bo'yicha chora- tadbirlami belgilashni talab etadi.
Ta’kidlash joizki, kichik biznesda tadbirkorlik faolligini oshirish 
uchun quyidagi umumiy sharoitlar ta’minlashi zarur:
- milliy iqtisodiyotda makroiqtisodiy muvozanatni ta’minlash 
negizida uni barqaror rivojlanishini jadallashtirish;
- iqtisodiyotda raqobat muhiti shakllanishini ta’minlash;
- kichik biznesni davlat tomonidan qo'llab-quvvatlash tizimi, uning 
mexanizmlarini takomillashtirish asosida rivojlantirib borish;
- kichik biznesga xizmat ko'rsatuvchi infratizi lmalarni samarali 
harakat qilishini ta’minlash.
O'zbekiston 
Respublikasida 
kichik 
biznes 
faoliyatini 
rivoj lantirishning asosiy yo'nalishlari quyidagilardan iborat:
- kichik biznesning huquqiy-me’yoriy va tashkiliy asoslarini 
iqtisodiyotda turli omillar ta’sirida ro'y berayotgan o'zgarishlarga mos 
ravishda uzluksiz takomillashtirib borish;
- davlat tomonidan kichik biznes va huquqiy tadbirkorlikni qo'llab- 
quvvatlash mexanizmlarini samaradorligini oshirish, bu borada xorijiy 
mamlakatlar tajribasidagi yangi mexanizmlarni mavjud sharoitlarga 
moslashtirgan holda amaliyotga qo'llash;
- kichik biznesning innovatsiya negizida rivojlanishini ta’minlash 
borasida chora-tadbirlarni ishlab chiqish;

---

- kichik biznesni moliyaviy jihatdan ta’minlash mavjud mexanizmlar 
samaradorligini oshirish va moliyalashtirishtirishning yangi manbalarini 
harakatga keltirish negizida qulay investitsiya muhitini yaratish;
- kichik biznesda ishlab chiqarishni tashkil etishning moddiy 
ta’minotini takomillashtirish;
- 
kichik 
biznesni 
tashqi 
iqtisodiy 
faoliyat mexanizmlarini 
takomillashtirish;
- kichik biznes sohasi uchun malakali raqobatbardosh kadrlami 
tayyorlash;
- kichik biznesda kooperatsiyani chuqurlashtirish.
Kichik biznesni ushbu yo'nalishlarda olib boriladigan chora tadbirlar 
ini ishlab chiqishda xorijiy tajribani o'rganish va uni mamalkatimiz 
sharoitlariga tatbiq etish muhimdir. Xususan, statistik ma’lumotlarga 
ko'ra, Italiyada yalpi ichki mahsulotning yillik o'sishi o'rtacha 3-5 foizni 
tashkil etadi.
Bu davlatda kichik biznesning o'ziga xos xususiyati shundaki, yirik 
firmalarda 
ishlash 
bilan birga o'rindoshlik bo'yicha kichik va 
hunarmandlik korxonalarida ham mehnat qilish uchun keng imkoniyatlar 
yaratilgan. Shuningdek, ishlab chiqarish tuzilmasining eng muhim tarkibiy 
qismlaridan biri kooperativ (shirkat) sektoridir. Korporatsiya shakli 
mamlakat tashqarisida «sanoatlashtirishning italyan modeli»dir. Bunday 
sanoat 
okruglarining 
samaradorligi 
shundaki, 
ular 
mahalliy 
imkoniyatlardan samarali foydalana oladilar. Buning natijasida korxonalar 
bir qancha imkoniyatlarga ega bo'ladi, jumladan:
-korxonalararo munosabatlar moslashuvchanligi yuzaga keladi;
-korxonalarga tashkilot, uyushmalar va institutlar tomonidan 
ko'rsatiladigan xizmatlarga oid ma’lumotlar olish imkonini beradigan aniq 
axborot tizimi yuzaga keladi;
-milliy mahsulotni tashqi bozorlarga olib chiqishda kichik korxonalar 
yetakchi mavqega ega bo'ladi;
-tarmoq 
usulida 
tashkil 
etilgan 
kichik 
ishlab 
chiqarish 
kooperativlarida bandlik yuqori darajada bo'ladi.
Iqtisodchi olimlar tadqiqotlariga ko'ra, Italiya iqtisodiyotida turli 
sohalarda 
faoliyat 
yurituvchi 
korxonalarni 
texnologik 
jihatdan 
birlashtirishning tashkiliy shakli «konstellyatsiya» ahamiyati alohida 
e’tirof etiladi. Bunda o'zaro bog'liq, murakkab tayyor mahsulotni ishlab 
chiqarishda cheklangan miqdordagi korxonalar birlashib faoliyat yuritadi. 
Bunday tashkiliy shaklda birlashgan korxonalardan biri mahsulot 
tayyorlash jarayonini bajarsa, ayrimlari texnologik jarayon uchun mas’ul

---

bo'ladigan, ba’zilari esa savdo bilan shug'ullanadi. Natijada nafaqat 
mahsulot ishlab chiqarish va sotish muammosi hal bo'ladi, shuningdek 
ishlab chiqarish ko'lami ham kengayadi. Bunday jarayonda yetakchilikni 
"constellazione" yulduzlar turkumi demakdir konstellyatsiyada oxirgi 
bosqichdagi ishlami bajaradigan korxona amalga oshiradi. Ular boshqa 
firmalardan barcha kerakli butlovchi qismlami sotib oladi va ularga 
tegishli ishlar bo'yicha buyurtmalar beradi.
Demak korxonalardagi faoliyatning muvofiqlashuvi yuzaga keladi. 
Turli konstellyatsiyalarda hamkorlik qilish, bozorda ma’lum bir mahsulot 
turiga talabning kengaytirilishi va erkin raqobat muhiti yaratiladi, shu bilan 
birga mahsulotning tannarxi va uning narxi pasayishiga olib keladi.
Fikrimizcha, Italiya Respublikasida kichik biznes subyektlarini 
rivoj lantirishning bu tashkiliy shakli O'zbekistonda ham mavjud 
xususiyatlar asosida foydalanish mumkinligini e’tirof etmoqchimiz. 
Chunki konstellyatsiya usulini O'zbekiston amaliyotida ham qo'llash, 
kichik biznesda afzalliklar yaratadi, bular:
- kichik korxonalarni moliyalashtirishni ta’minlaydi;
- texnologik jihatdan murakkab mahsulotlami ishlab chiqarish 
imkonini beradi;
- korxonalaming ishlab chiqarishda raqobatbardoshligini oshiradi;
- marketing tadqiqotlarini o'tkazishning realligini ta’minlaydi.
Samarali eksport faoliyatini amalga oshirishlari uchun tashqi bozor
talablariga to'liq javob beradigan marketing majmuasi axborotlari bilan 
ta’minlangan bo'lishlari zarur. Bozorlaming o'ziga xos salohiyati va bozor 
konyunkturasidagi 
o'zgarishlar 
bo'yicha 
joriy 
axborot 
tizimi, 
kompaniyalaming barcha resurslari bevosita savdo faoliyatiga qaratilgan 
va asosiy xaridorlar bilan doimiy aloqa o'rnata oladigan tashkilotlar bu 
eksport savdo kompaniyalaridir.
Jahon amaliyotida eksport faoliyatini tashkil etishning chet ellarda 
savdo 
uylarini 
ochish 
shakli 
ham 
tashqi 
iqtisodiy 
faoliyatni 
rivoj lantirishning shakli sifatida keng tarqalgan. O'zbekiston savdo 
uy larining chet ellarda tashkil etilishi mahalliy to'qimachilik mahsulotlari 
ishlab chiqaruvchilar eksport faoliyati samaradorligining oshishiga ham 
imkoniyat yaratadi. Kichik biznes subyektlarining tashqi iqtisodiy 
aloqalarga kirishishida savdo vositachilari ko'mak beradi hamda 
hamkorlar va xaridor topishga dastlabki imkoniyat yaratiladi.
Shunday qilib, yuqorida keltirilgan kichik biznes va xususiy 
tadbirkorlikni rivoj lantirishning ustuvor yo'nalishlarini ishlab chiqish 
jarayonida quyidagi jihatlarga alohida e’tibor berish lozim:

---

Birinchidan, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik shakllanishi va 
rivojlanishida tadbirkorlik mehnat unumdorligi va tadbirkorlik faolligi 
o'rtasidagi , umumiy bog'liqlik omillari, avvalo, "Vaqtdan unumli 
foydalanish" (yildan-yilga ijobiy natijalarga erishish), "Ishlab chiqarish 
uzluksizligi yoki davomiyligi" (mavsumiy ishdan ko'ra ko'p yillik faoliyat 
afzalligi) va "Samaradorlik" (naflilik) kabi ko'rsatkichlarga e’tibor 
berilishi zarur. Ikkinchi omil ko'proq kichik biznes subyektlariga 
taalluqlidir.
Ikkinchidan, tadbirkorlik mehnat va tadbirkorlikning o'ziga xos 
xususiyatiari o'rtasidagi umumiy lik omillariga, birinchi navbatda, 
kishilaming "mehnatga yangicha munosabati" (mulk hissi, boyish istagi, 
yaratuvchanlik va h.k.) hamda "mehnat faoliyati ijod, aql va tafakkur 
orqali amalga oshadi" (ayniqsa, kichik biznes uchun), "mehnatga oqilona 
munosabat" (ko'proq fermer xo'jaliklarida) singari omil-ko'rsatkichlar 
soha tadbirkorlarining ma’naviy-a qliy shakllanishida muhim o'rin 
egallaydi. Bu esa, o'z navbatida, tadbirkoming boy ma’naviy qiyofaga ega 
bo'lish, bilim malakasini oshirishni o'z faoliyatiga yangicha qarashi va 
ishini oqilona tashkil etishini zaruriy maqsadga aylantiradi.
Uchinchidan, har bir tadbirkor o'z faoliyatini samarali tashkil etishda 
mehnat bozorining ishchi kuchiga talabi va tadbirkorlik qobiliyati 
xususiyatlarining umumiy ligida, avvalo, "ijodkorlik" (innovatorlik), 
"ishchanlik", "yaratuvchanlik" (bunyodkorlik) kabi xususiyatlarga ijobiy, 
ustuvor munosabatda bo'lishi talab etiladi.
Shuningdek, tadbirkorlik faolligini baholashda quyidagi mezon- 
ko'rsatkchilar ketma-ketligi (afzaliy qatori) tavsiya etiladi:
-mahsulot (ish, xizmat) sifatining yaxshilanishi;
-ilg'or texnika va texnologiyadan foydalanish darajasi;
-raqobat muhitini shakllantirishdagi hissasi;
-mehnat samaradorligi orqali ijtimoiy-adolatli taqsimotga erishishi; 
-yangi ish o'rinlari yaratishi.
To'rtinchidan, aholining ijtimoiy-iqtisodiy ahvolini yaxshilash va 
aholi bandligini oshirishda yangi ish o'rinlari barpo etishning samarali 
yo'li hisoblangan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faolligi uning 
tarkibiy turiari bo'yicha quyidagi afzallik qatoriga (ketma-ketligiga) ega 
ekanligi inobatga olinishi darkor:
-tashkiliy-boshqaruv faolligi;
-investitsiya faolligi;
-ishlab chiqarish faolligi;
-marketing faolligi;

---

-moliyaviy faollik;
-innovatsiya faolligi;
-boshqa faollik turiari.
Beshinchidan, hududlarda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik 
rivojlanishining o'zgarishi va ta’sir doirasini baholovchi ijtimoiy-iqtisodiy 
monitoring yaratish zarur bo'lib, unda, avvalo, quyidagi ko'rsatkichlar o'z 
aksini topishi taqozo etiladi:
-doimiy yashovchi aholi soni, ming kishi;
-aholining o'rtacha yillik daromadi o'zgarishi, %.;
-kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari soni;
- kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sektorining viloyat (shahar, 
tuman) yalpi hududiy mahsulotidagi ulushi, %;
-mamlakatda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik orqali yaratilgan 
yangi ish o'rinlari soni;
- kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasi xodimlarining o'rtacha 
yillik ish haqi o'zgarishi,%;
- kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasida tadbirkorlik 
faolligining o'zgarish darajasi,%.
Mazkur 
ijtimoiy-iqtisodiy 
monitoring 
ko'rsatkichlari 
orqali 
mamlakatda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasi subyektlarining 
tadbirkorlik faolligi darajasi o'rganiladi hamda tegishli chora-tadbirlar 
amalga oshiriladi va istiqbol dasturini ishlab chiqarish imkoni yaratiladi.
Kichik biznesning mamlakat iqtisodiyotida tutgan o'rnidan kelib 
chiqqan holda va ushbu sohada sifat o'zgarishlariga erishish uchun 
dastuming bosh maqsadi:
Kichik biznes sohasini kengaytirish va samaradorligini oshirish 
asosida ushbu sektomi barcha tomonidan e’tirof etilgan vazifalarini to'liq 
bajarishni ta’minlash va rivojlantirishida yangi sifat bosqichiga o'tishini 
ta’minlashdan iborat. Kichik biznesning rivojlanishini jadallashtirish 
negizida uni yalpi ichki mahsulotdagi hisasini 
6 6 , 1
foizga yetkazish.
Mamlakat iqtisodiyotida kichik biznes subyektlarining ulushi va 
ahamiyatini tubdan oshirish maqsadida dasturda quyidagi yo'nalishlarda 
kompleks chora-tadbirlami amalga oshirish ko'zda tutiladi:
- tadbirkorlik subyektlarini tashkil etish va faoliyat yuritishning 
huquqiy me’yoriy bazasini takomillashtirish. Bunda mansabdor shaxslar 
tomonidan buyruqbozlik va boshqa salbiy holatlaming oldini olish 
borasida ulaming mas’ulligini oshirishga muhim e’tibor qaratiladi;
-kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni davlat 
tomonidan tartibga solish tizimini takomillashtirish va tadbirkorlik

---

tuzilmalari faoliyatiga davlat hokimiyati va boshqaruv organlarining 
noqonuniy va asossiz aralashuvi holatlarini bartaraf etish;
-yirik korxonalarni tarkibiy o'zgartirish natijasida bo'shab qolgan 
noturarjoy binolar va foydalanilmayotgan ishlab chiqarish maydonlarini 
kichik korxonalarga berish;
-yirik sanoat korxonalarida tayyor mahsulot ishlab chiqarish uchun 
importga mo'ljallangan ehtiyot qismlar, detallar va kerakli uskunalar 
ishlab chiqarishni mahalliylashtirish bo'yicha Dasturni amalga oshirish;
-kichik 
biznes 
uchun 
mutaxassislar 
tayyorlash 
tizimini 
takomillashtirish va sifatini oshirish.
Dasturda 
kichik 
biznesni 
tashkiliy-huquqiy 
asoslarini 
ro'y 
berayotgan o'zgarishlarga moslashtirib borish quyidagi tartiblarni o'z 
ichiga qamrab oladi:
- kichik biznesni bir maromda rivojlantirish uchun shart-sharoitlar 
yaratish maqsadida tadbirkorlikni rivoj lantirishning me’yoriy-huquqiy 
bazasini takomillashtirish;
- tadbirkorlik faoliyatining boshlanishi bilan bog'liq me’yoriy va 
huquqiy hujjatlarni soddalashtirish;
tadbirkorlami 
huquqlarini 
himoya 
qilish 
mexanizmini 
takomillashtirish va uni aslida harakat qilishini ta’minlash yo'li bilan 
ijobiy faol tadbirkorlik muhitini yaratish;
- xususiy tadbirkorlarga xalqaro standart talablariga javob beradigan 
yangi mahsulot turlarini ishlab chiqarish uchun me’yoriy-texnik hujjatlarni 
ishlab chiqishda ko'maklashadigan infratuzilmani shakllantirish;
- tadbirkorlik tuzilmalari faoliyatiga davlat hokimiyati va boshqaruv 
organlarini noqonuniy va asossiz aralashuv holatlariga chek qo'yish;
- mikro va kichik korxonalarda buxgalteriya hisobotlarini yuritish 
tartibini, shuningdek soliq va statistika organlariga hisobotlami tayyorlash 
va yetkazishni soddalashtirish.
Kichik biznes tadbirkorlik faoliyatini davlat tomonidan qo'llab- 
quvvatlash samarasini oshirish maqsadida dasturda ushbu yo'nalish 
quyidagilami amalga oshirishi lozim:
- davlat organlari, tadbirkorlarning jamoat tashkilotlari va tijorat 
tuzilmalari bilan hamkorligini ta’minlovchi mexanizmni takomillashtirish;
- raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarishga mo'ljallangan 
investitsion loyihalarni amalga oshirish, eksport hajmini oshirish, mahalliy 
xomashyo resurslaridan foydalanishni yaxshilash, qo'shimcha ishchi 
o'rinlarni tashkil etishga ko'maklashish;

---

- doimiy faoliyat ko'rsatadigan ko'rgazma va texnologik uskunalar, 
minitexnologiyalar yarmarkalarini tashkil etish;
- kichik biznes subyektlarining moliyaviy resurslardan foydalanish 
imkoniyatlarini yaratish;
- kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasida xalqaro hamkorlikni 
rivojlantirishdan iborat.
Dasturda 
kichik biznesni innnovatsiya asosida rivojlanishini 
ta’minlash quyidagilami o'z ichiga qamrab oladi:
- texnologik jarayonlarni doimiy ravishda yangilab borish asosida 
mahsulot sifatini oshirish va resurslaming tejalishiga olib keluvchi 
innovatsiyalami 
ishlab 
chiqarishga 
joriy 
etish 
mexanizmini 
takomillashtirish;
- qisqa davrda ishlab chiqarishda aslida qo'llash mumkin bo'lgan 
innovatsion ishlanmalarni davlat tomonidan ishlab chiqaruvchilami jalb 
etgan holda moliyalashtirishni tashkil etish;
- innovatsion tadbirkorlikni qo'llab-quvvatlash.
Kichik biznesni moliyaviy resurslar bilan ta’minlash yo'nalishida 
Dasturda quyidagi tadbirlami amalga oshirish nazarda tutilgan:
- moliyalashtirish va sug'urta loyihalarini amalga kiritishni 
kengaytirish, kafolat berish va mexanizmini takomillashtirish;
- operatsiyalarini qo'llash;
- lizing;
- budjetdan tashqari mablag'lar hisobiga imtiyozli kreditlash va 
mikrokreditlash;
- kichik biznes subyektlariga lizing asosida uskunalar sotib olishni 
mablag'lar bilan ta’minlash;
- tijorat banklari tomonidan ishlab chiqarishni kengaytirish va 
aylanma mablag'lami to'ldirish, xizmatlar ko'rsatish hajmini oshirishga 
qaratilgan kreditlar berish mexanizmlarini takomillashtirish;
- mahalliy xomashyodan chet el kredit liniyalari, shuningdek milliy 
valyutadagi mablag'lami jalb etgan holda tayyor mahsulot ishlab 
chiqaradigan miniuskunalar yaratish amaliyoti davom ettiriladi.
Kichik biznes subyektlarining moddiy-texnik ta’minoti bo'yicha 
kelgusidagi 2008-2015-yillarda amalga oshiriladigan ishlar quyidagilardan 
iborat bo'lishi lozim:
- birja, auksion va yarmarkalar savdo doirasini kengaytirish;
- zamonaviy texnika va texnologiyalar lizingini kengaytirish.
Bunga erishish uchun quyidagi tadbirlar amalga oshirish nazarda
tutiladi:

---

- respublikada ishlab chiqarilayotgan miniuskunalar, texnologiyalar 
katologini tuzish;
- hududlarda xomashyo, moddiy-texnika, mehnat va boshqa 
resurslaming 
mavjudligi 
to'g'risidagi 
ma’lumotlar 
bazasini 
takomillashtirish;
- har bir tadbirkorlik subyektlarining xomashyo va ishlab chiqarish 
imkoniyatlarini hisobga olgan holda ehtiyojini shakllantirish tizimini 
takomillashtirish;
- mamlakatda bu tadbirlar bajarilsa oziq-ovqat, chakana va ulgurji 
savdo yarmarkalarining keng ko'lamda faoliyat yuritishini ta’minlash.
Buning uchun, albatta, kichik biznes subyektlarini axborot-maslahat 
markazlari bilan ta’minlash orqali qo'llab-quvvatlash zarur. Kichik 
tadbirkorlik subyektlarini axborot-konsalting xizmatlari bilan qo'llab- 
quvvatlash quyidagilar orqali ta’minlanadi:
- Savdo-sanoat palatasi va tadbirkorlikning boshqa jamoat 
tashkilotlarining axborotmaslahat bo'limlari, xususiy konsalting, auditor, 
advokat firmalari va soliq maslahatlari;
- maxsus gazeta va jumallar;
- tadbirkorlarga standartlashtirish texnik-iqtisodiy ma’lumotlar, 
kodlash va tasniflash masalalari bo'yicha uslubiy va amaliy yordamlami 
kengaytirish;
- kichik biznes subyektlarining nafaqat buxgalteriya hisobi va moliya 
hisobotlarini yuritish, balki mijozlarga o'z budjetlarini rejalashtirishda 
huquqiy va konsalting ma’lumotlarni olishda rivojlangan darajadagi 
axborot texnologiyalaridan foydalangan holda olib borish imkoniyatlarini 
yaratish.
Xulosa o'mida ishonch bilan aytish mumkinki kichik biznes va 
xususiy tadbirkorlik o'sishi bilan biz mamlakatimizda tayanchimiz bo'lgan 
o'rta mulkdorlar sinfini shakllantirish vazifasini bevosita hal qilishga 
erishamiz. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik aholi bandligini 
ta’minlaydigan va uning asosiy daromad manbai bo'lgan muhim bo'g'inga 
aylanadi. Iqtisodiyotni izchil rivoj lantirishning eng muhim omili, 
jamiyatimiz ijtimoiy va siyosiy barqarorligining kafolati, mamlakatimizni 
taraqqiyot yo'lidan olg'a yetaklaydigan faol harakatlanuvchi kuchi sifatida 
amal qiladi.
Dasturda belgilangan maqsad va vazifalami hududiy kesimda 
aniqlashtirishda quyidagi holatlarni hisobga olish maqsadga muvofiq:
- kichik tadbirkorlikni rivoj lantirishning hududiy dasturini mintaqa 
xususiyatiga mos ravishda ishlab chiqish;

---

- hududiy-sohaviy xususiyatiga ko'ra ishlab chiqarish tizimini tashkil
etish;
- ma’muriyatchilikni keskin cheklash;
- institutsional asoslami yanada kengaytirish;
- yirik korxonalar bilan kichik korxonalar integratsiyasiga erishish;
- korxonalaming ishlab chiqarish guruhlarini tashkil etish;
- monitoring tizimini to'liq shakllantirib borish evaziga jahonga 
chiqish;
- innovatsion faollikni oshirish. Mehnat innnovatsiyasi va mehnat 
menejmenti munosabatlarini takomillashtirish orqali sifat ko'rsatkichiga 
erishish.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish Dasturi 
O'zbekiston Respublikasi 
Prezidentining tadbirkorlik 
subyektlarini 
rivojlantirishni 
rag'batlantirish 
bo'yicha 
qarorlarida 
belgilangan 
vazifalami hal etishni nazarda tutadi. Mamlakat iqtisodiyotida kichik 
biznes samaradorligini oshirish asosida uning salmog'i va ahamiyatini 
tubdan oshirishni ta’minlaydi.