Suzishning nazariy asoslari

GIRDOB QARSHILIGI
Suvning «chegara» qatlami va uzoqroqdagi qatlamlar tezligidagi farq gavdaning oqish xarakterini o'zgartirishi bilan birga suv sathini ham o'zgartiradi. Gavda ortida suvning uyurmasimon harakati vujudga keladi, bu harakat oqishga qulay «sigara» formasidagi gavdalarga ham ta'sir etadi. Bosim qarshiligi va ishqalanish qarshiligi gavda-qomat tuzilishi xarakteriga ham bog'liq. Gavda shakli uyurma qarshiligining kelib chiqishiga ta'sir qiladi. Shuning uchun ba'zida uni qomat qarshiligi, deb ham atashadi.
Harakatlanayotgan gavda oldida katta bosim hosil bo'ladi. Suv oqimi gavda yuzasidan yuqori tezlikda uzoqlashgani uchun orqadagi bosim pasayadi. Shunday qilib bosimlar o'rtasida farq hosil bo'ladi. Past bosimli bo'shliqning to'ldirilishi uyurmasimon harakatni vujudga keltiradi. Gavda ortida hosil bo'lgan past bosimdagi bo'shliq tortish qobiliyatiga ega bo'lib, u qarshilikni kuchaytiradi.
Gavdaga qulay oquvchanlik formasini berib, orqadagi va oldindagi bosim farqini kamaytirish va shu bilan birga uyurmasimon harakatni, qarshilik kuchini kamaytirish mumkin. Misol uchun, turli formadagi gavdaga ta'sir ko'rsatuvchi, lekin ko'ndalang kesimi bir xil bo'lgan jismlarga bir xil tezlik bilan ta'sir etuvchi suv qarshiligini olib ko'raylik. «Sigara» simon gavdaga suv qarshiligining ta'siri dumaloq plastiikaga 30 marta va shu kesimdagi sharga 5 marta kam ta'sir qiladi.
Tajribada yo'g'on qavariq qismi bilan harakatlanayotgan qulay oquvchi narsaga qarshilik kam ta'sir qilishi aniqlangan.
Eng qulay holat uzunasiga cho'zilgan gavda hisoblanadi. Qalinligining uzunligiga nisbati 1: 3 dan 1: 6gacha o'zgarib turishi mumkin. Ko'pgina suzuvchi mavjudotlarning formasi, jumladan akula, baliq va boshqalar shunday. Lekin odam gavdasining formasi bu talabga unchalik javob bermaydi. Biroq qo'l holatini o'zgartirib gavdaga ko'p yoki kam oquvchanlik formasini berish mumkin. Masalan, qaytish devoridan depsinib suvda siljishni davom ettirayotgan suzuvchilarni kuzatish natijasida bu holat qanday ro'y berishini aniqlash mumkin.
I va II razryadli suzuvchilarni kuzatish natijasida olingan o'rtacha ma'lumotlar shuni ko'rsatadiki, sirg'anish uzunligi quyidagi hollarda: qo'l gavda bo'ylab uzunasiga joylashganda-7,0 metr; bir qo'l tepaga ko'tarilganda, boshqasi uzunasiga uzatilganda-8, 3 metr; ikkala qo'l ham yelka kengligida oldinga uza-tilganda-9, 8 metr; qo'llar bosh ustida birlashganda-10, 4 metr bo'ladi. Depsinishdan olingan sirg'anish uzunligini ko'rsatuvchi bu raqamlar, start olish va gavdaga to'g'ri oquvchanlik formasini berish juda katta ahamiyatga ega ekanligini ko'rsatadi.
Gavda ayrim bo'laklarining tez harakatga kelishy ham girdob hosil bo'lishiga olib keladi. Kuchli girdob asosan brass va chalqancha suzish usullarida hamda krol usulida suzganda qo'l va oyoqlarning suv betidagi harakatidan vujudga keladi. Hozirgi zamon suzish texnikasi bu usullarda chuqurroq harakatlar qilishga asoslangan. Oyoq harakatidan hosil bo'lgan girdob oldinga siljishga unchalik ko'p ta'sir qilmaydi, chunki oyoq oxirgi zveno hioblanadi va gavda girdob hosil bo'lgan joydan chiqib ketgan bo'ladi. Girdob qarshiligi-suzish tezligipi kamaytiruvchi asosiy sabablardan biridir. Shu munosabat bilan suzishga o'rganishni boshlashda va keyin texnikani takomillashtirayotganda suzuvchining suvda qulay va to'g'ri holat tutishiga ahamiyat berish zarur