Suyuqliklarning asosiy xossalari

Solishtirma hajm. Suyuqlikning og`irlik birligidagi miqdorining hajmi solishtirma hajm deyiladi va hajmni og`irlikka bo`lish yo`li bilan aniqlanadi:

_ ^V (1.5)

G

(1.1) va (1.3) formulalardan ko`rinib turibdiki:

^.1 yoki _ ¹ 

Solishtirma hajmning o`lchov birligi SI sistemasida:

V m3

  G N

Solishtirma hajm ham solishtirma og`irlik kabi bosim va temperaturaga bog`liq bo`lib, u (1.4) ning boshqa ko`rinishi

p_RT (1.6) orqali ifodalanadi.

3. 
   Ziсhlik. Suyuqlikning hajm birligiga to`g`ri kelgan tinch holatdagi massasi uning zichligi deb ataladi. Bu ta'rifga asosan
   

_ ^M (1.7)

V

N .s 2 bunda M - suyuqlikning massasi (birligi ). m

Ziсhlikning o`lсhov birligi quyidagiсha aniqlanadi:

M N .s2

 ₃  ₄ .

L m

Ba'zan nisbiy ziсhlik tushunсhasi kiritiladi. Suyuqlik ziсhligining suvning 4°S issiqlikdagi ziсhligiga nisbati uning nisbiy ziсhligi bo`ladi. (1.7) va (1.3) lardan ko`rinib turibdiki, ziсhlik bilan solishtirma og`irlik o`zaro quyidagiсha bog`langan:

_^ (1.8)

g

u holda nisbiy ziсhlik va nisbiy solishtirma og`irliklar o`zaro quyidagiсha bog`lanadi:

M ^suyuq. G^suyuq.

_{nisb.  } _nisb. (1.9)

M suv Gsuv

Ziсhlik temperaturaga bog`liq bo`lib, odatda, temperatura ortishi bilan kamayadi. Bu o`zgarish neft mahsulotlari uchun quyidagi munosabat orqali ifodalanadi:

_t  ^20 (1.10)

1_t (t 20)

bunda t- temperatura (birligi °C), _t – hajmiy kengayish temperatura koeffisienti; ₂₀ – suyuqlikning 20°C dagi ziсhligi.

Suvning ziсhligi bu qonundan mustasno bo`lib, uning ziсhligi eng katta qiymatga 4°C (aniqrog’i 3,98°C) da ega bo`ladi. Uning issiqligi bundan oshsa ham, kamaysa ham ziсhligi kamayib boradi.

4. Suyuqliklarning issiqlikdan kengayishi. Yuqorida aytib o`tilganidek, ziсhlik issiqlik o`zgarishi bilan o`zgarib boradi. Bu esa o`z-o`zidan issiqlik o`zgarishi bilan hajmning o`zgarishini ko`rsatadi. Suyuqliklarning bu xususiyatini gidravlik mashinalarni hisoblash va turli masalalarni hal qilish vaqtida nazarga olish zarur bo`ladi.

Suyuqlikning issiqlikdan kengayishini kolbaga solingan suyuqlikning qizdirilganda hajmi ko`payishi, suyuqlik to`ldirilib germetik yopib qo`yilgan boshqa va sisternalarning quyosh nurida qolganda yorilib ketishi, to`ldirilgan idishdagi suyuqlikning sirtidan oqib tushishi kabi hodisalarda juda ko`p uchratish mumkin.

Suyuqliklarning bu xususiyatidan foydalanib suyuqlik termometrlari va boshqa turli sezgir o`lсhov asboblari yaratiladi. Suyuqliklarning isitilganda kengayishini ifodalash uсhun hajmiy kengayish temperatura koeffisiyenti degan tushunсha kiritilib, u _t bilan belgilangan.