|
Rezorbtsiya osteoklastlar parchalanib, suyakni olib tashlaganda.
Shakllanish yangi suyak to'qimasi yotqizilganda.
Har yili kattalar skeletining taxminan 10 foizi almashtiriladi.
Qayta qurish tanaga shikastlangan qismlarni tuzatishga, o'sish jarayonida skeletning shaklini o'zgartirishga va kaltsiy miqdorini tartibga solishga imkon beradi.
Agar skeletning bir qismi vaqt o'tishi bilan kuchaygan stressga duch kelsa, masalan, sport yoki jismoniy mashqlar paytida, bosim ostida suyak qismlari qalinlashadi.
Qayta qurish bir nechta gormonlar, jumladan paratiroid gormoni, kalsitonin, D vitamini, ayollarda
Suyaklar statik to'qima emas, lekin ularni doimiy ravishda saqlash va qayta tiklash kerak.Ushbu jarayonda uchta asosiy hujayra turi mavjud.
Osteoblastlar: Bular yangi suyak yasash va eski suyakni tiklash uchun javobgardir. Osteoblastlar osteoid deb nomlangan oqsil aralashmasini hosil qiladi, u minerallashadi va suyakka aylanadi. Ular shuningdek gormonlar, shu jumladan prostaglandinlarni ishlab chiqaradilar.
Osteootsitlar: Bular ular yaratgan suyakka tushib qolgan harakatsiz osteoblastlar. Ular boshqa osteoitlar va osteoblastlar bilan aloqalarni saqlab turadilar. Ular suyak to'qimalarida aloqa qilish uchun muhimdir.
Osteoklastlar: Bu bir nechta yadroli yirik hujayralar. Ularning vazifasi suyakni sindirishdir. Ular suyaklardagi minerallarni eritib, ularni hazm qilish uchun fermentlar va kislotalarni chiqaradi. Ushbu jarayon rezorbtsiya deb ataladi. Osteoklastlar shikastlangan suyaklarni qayta tiklashga yordam beradi va asab va qon tomirlari o'tishi uchun yo'llar yaratadi.
Bu kanallarda qon tomirlari va nerv tolalari joylashadi. Har qanday suyakning ustki qismida suyak hujayralari zich joylashib, suyakning qattiq (kompakt) qavatini tashkil etadi. Bu qavat tagidagi xujayralar siyrak joylashgan bo’ladi. Ular murakkab tuzilgan bo’lib, suyakning pishiqligini oshiradi. Suyak biriktiruvchi to’qimadan tashkil topgan bo’lib, alohida suyaklar nerv tolasi, qon tomirlari bilan ta`minlangan organ hisoblanadi.
Suyak ataladi. U uzun suyaklarning ikki uchida yaxshi ko’rinadi. Fovak qavatda qonning shaklli elementlari hosil bo’lgani uchun u qon hosil qiluvchi organ—qizil ilik deb ataladi. Yassi suyaklarning ba`zi qismlarida, masalan, kurak suyagida bu qavat bo’lmaydi.to’qimasi qattiq, birikturuvchi to’qima bo’lib, suyak hujayralari osteotsitlardan tashkil topgan. Suyak hujayralarida ko’p o’simtalar bo’lib, ular bir-biriga qo’shilishidan alohida plastinkalar — govers plastinkalari ^hosil bo’ladi. Bu plastinkalar tartib bilan ustmaBu qavat g’ovak qavat deb
Harakatlanish tizimining umumiy anatomiyasi.
Tana shaklini ushlab turuvchi skelit, bog’lovchi to’qimalar tuzilmasida bog’langan suyaksimon va tog’ay elementlardan shakllanadi. Uning qismlari skelet muskullari yordamida harakatlantiriladi yoki mahsus holat va vaziyatda ushlab turiladi. Keng qamrovli harakatlanish tizimi atamasi o’z ichiga sklet va muskullarni oladi. Passiv harakatlanish tizimi skletlar va ularning birlashmalaridan iborat bo’lsa , active harakatlanish tizimi o’z ichiga Poyalar va ularning qo’shimcha tuzilmalarini (poya g’iloflari,kesmasimon suyaklar)oladi O’zlarining ushlab turish vazifasidan tashqari, skelet elementlari va ularning birlashmalari muskullarga harakat davomida tayanch sifatida hizmat qiladi sklet elementlari, birlashmalari va muskullari birgalikda harakatlanish organlarini hosil qiladi . SHu bilan birga sklet elementlari organlar sistemasini himoya qilish vazifasini ham bajaradi (bosh suyagi,umurtqa kanali, ko’krak qafasi).
Suyaklar.Suyak skleti suyaklarning turli tuzilmalari va shakilaridan iborat.Katta yoshli odamda sklet 200 ta alohida suyaklardan tashkil topgan Ular tig’ay, tolali va synovial birlashmalar orqali bog’langan. Har bir suyak, tog’ay birlashma yuzalar va joylar qayi yumshoq paylar birikkan, birlashtiruvchi to’qima g’ilofi bilan o’ralgan xuddi paypoq kabi.
Har bir suyak shakli genetic yo’l bilan aniqlanadi lekin uning tuzilishi unga qo’yiladigan mehanik talabning kengligi va turiga bog’liq. Tashqi ko’rinishga ko’ra suyaklar uzun, qisqa, tekis, va qiyshiq suyaklarga ajratiladi. Uzun suyaklarga misol tariqasida (naysimon suyaklar) bir-biridan erkin bilak to’piqdan tashqari suyaklar olinadi.Uzun suyaklar har bir yakunida diofiz va epifizdaniborat bo’ladi.O’sish mobaynida har bir dioepifiz va shunga mansub epifiz epifizsimon to’g’aylar yordamida ajratiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
