|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT IRRIGATSIYA VA QISHLOQ XO’JALIGINI MEXANIZATSIYALASH MUHANDISLARI INSTITUTI
FAKULTET:Yer resurslarini boshqarish
KAFEDRA:Geodeziya va geoinformatika
MUSTAQIL ISH
MAVZU:Suv resurslari va ulardan xalq xo’jaligida foydalanish
FAN:Iqtisodiyot va menejment
BAJARDI: AXMEDOVA SEVINCH
QABUL QILDI:
TOSHKENT_2021
REJA:
1.SUV RESURSLARI NIMA?
2.SUV RESURSLARINING XALQ XO’JALIGIDAGI O’RNI
3.SUV RESURSLARIDAN OQILONA FOYDALANISH
Suv – yer yuzasida hayot mavjudligining asosiy shartlaridan biridir.Lekin hozirgi kunda tabiatdagi barcha suvlardan bevosita foydalanib bo’lmaydi.Shu bilan birga “Suv resurslari tushunchasini barcha suvlarning sinonimi deb tushunmaslik kerak.
Hajmi,miqdori ,hosil bo’lish va joylashish o’rniga bog’liq holda, suv manbalari mahalliy, regional va global suv resurslariga bo’linadi.Xalqaro bitimlarga asosan esa milliy, davlatlararo va umumiy suv resurslari bir biridan farqlanadi.
O’lkamizdagi suv resurslarining asosiy manbalari daryolar,soylar,buloqlar,suv omborlari,kollardagi tabiiy toza suvlardan hamda yer ostida joylashgan chuchuk va ortacha minerallashgan suvlardan iborat.
Bularga qo’shimcha ravishda muz osti va muz kollari suvlarini termal (issiq) yer osti suvlarini , tozalangan suvlarni, oqava suvlarning bir qismini, atmosfera yonginlarini va tuproqdagi namlikni kiritish mumkin.
Dunyoni chuchuk suv resurslari 1200 km3 ga teng bolgan bir vaqtdagi davrlar suvi hajmi tabiatdagi suvning aylanishi tufayli yiliga 40 ming km3 ga yaqin hajmda yangilanadi yoki daryolar o’zanidagi suvlar miqdoriga nisbatan 33 marta ortiq suv hajmida.Bu chuchuk suvlar yer shari axolisini,hayvonot va o’simlik dunyosini hamda tupoq namligini ta’minlovchi manbadir.
O’zbekiston Respublikasi suv resurslarining asosiy yer ustki oqar manbalari Amudaryo va Sirdaryo daryolarining havzalari bo’lib ,ularning jami kop yillik oqimi 115,6 km3 ni tashkil qiladi.Ulardan Amudaryo havzasida 78,5 km3,Sirdaryo havzasida esa 37,1 km3 oqim vujudga keladi.
Hozirgi kunda qishloq ho’jaligida 20 mln gektardan ortiq,shu jumladan 3,2 mln gektar sug’oriladigan ekin yer maydonlaridan foydalanib ,aholining extiyoji uchun oziq-ovqat mahsulotlari,iqtisodiyot tarmoqlari uchun zarur homashyolar yetishtirilmoqda.2008-2017 yillar mobaynida 1,7 mln gektardan ortiq sug’oriladigan maydonlarning suv taminoti hamda 2.5 mln gektar maydonlarning melirotiv holatining yaxshilanishiga erishildi.Qishloq ho’jaligida o’rtacha yillik suv sarfi 45 696 mln metr kub yoki iqtisodiy tarmoqlarida istemol qilingan suv resurslarining 90 foizini tashkil etib, yuqoriligicha qolmoqda .
Suv va gidroinshootlardan foydalanish samaradorligini oshirish boyicha konsepsiyalar:
2020-2030 yillarda suv hojaligini rivojlantirish konsepsiyasini ishlab chiqish.
Suv resurslarini boshqarish va irrigatsiya sektorini rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqish.
Suv va suvdan foydalanish sohasidagi qonun hujjatlarini tizimlashtirish va kondinfiksiyalashtirish.Bunda suv resurslarini boshqarish ,suvdan foydalanish va uni istemol qilish boyicha samarali mexanizmlarni joriy etish.
Qishloq xojaligi ekinlarini sug’orishda tomchilatib, yomg’irlatib sug’orish va boshqa tejovchi texnologiyalarni keng qollash.
Qishloq hojaligiga moljallangan suv resurslarini boshqarish va xizmat ko’rsatish tizimini takomillashtirish.
2020-2022 yillarga mo’ljallangan irrigatsiyani rivojlantirish va sug’oriladigan yerlarning melirotiv holatini yaxshilashga doir davlat dasturini puxta ishlab chiqish va tasdiqlash.
Suv omborlari tarmog’ini kengaytirish hisobidan lami yerlarni foydalanisga kiritish.
Suv istemoli sohasida bozor mehanizmlarini hamda suv hojaligi obeyktlarini ekspulatsiya qilishda davlat hususiy sheriklik tamoyillarini bosqichma –bosqich joriy etish.
Suvni yetkazib berish bo’yicha davlat tomonidan qilinayotgan harajatlarni suv istemolchilari tomonidan qoplash tartibini belgilash.
Suv resurslarini boshqarish, suvdan tejamkorlik bilan foydalanish va gidrotexnik inshootlarning texnik holatini yaxshilash va havfsizligini taminlashga qaratilgan istiqbolli loyihalar ro’yhatini shakllantirish va ularni halqaro moliya institutlarning mablag’lari hamda horijiy grantlar hisobidan amalga oshirish.
Suv istemolchilarining suvdan foydalanish joylarida suvni boshqarish va hisobga olish vositalari bilan bosqichma-bosqich jihozlanishini tashkil etish.
Yer osti zaxira suv resurslaridan samarali foydalanish bo’yicha texnologiyalarni ishlab chiqish va joriy etish.Qishloq ho’jaligida yer osti suvlaridan o’zboshimchalik bilan suv olish va undan isrofgarchilik bilan foydalanish holatlarini oldini olish.
Suv va yer resurslaridan tejovchi va ulardan oqilona foydalanishga imkon yaratib beruvchi sug’orish va melirotiv texnika,mashina va qurilmalarning ishlab chiqarishni tashkil etish.
Suv istemolchilari va suvdan foydalanuvchilar tomonidan suv olish tartibini buzganlik uchun javobgarlikni kuchaytirish.
Yer osti suvi istemolchilarining yagona davlat hisobot yurutish tartibini tadbiq etish hamda yer osti suvlaridan foydalanishning monitoring tizimini rivojlantirish.
Suvdan oqilona foydalanish va muhofaza qilish, oqova suvlarni tozalab qayta ishlashni taminlashni Respublika miqiyosida yaxshi yo’lga qo’yish mutasaddi kishilarning birinchi galdagi vazifasidir.Aholini toza ichimlik suvi bilan taminlash muhim ahamiyatga egadir.
Respublikamizda suvdan foydalanish to’g’risida bir qancha qonun va qarorlar qabul qilingan .Jumladan :
1992-yil 3 iyulda O’zbekiston Respublikasi davlat sanitary nazorat qonuni;
1993-yil 6 mayda ’’Suv va suvdan foydalanish to’g’risida’’ O’zbekiston Respublikasi qonuni;
1992-yil 7 aprelda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ’’Suv manbalarining suvni muhofaza qilish zonalari haqida’’ 174-son qarori va boshqalar.
Bu ishlarni amalga oshirishda nafaqat masul shaxslar, ekologik balki keng jamoatchilikning ishtiroki ekologik talim va tarbiyani rivojlantirishning ahamiyati kattadir.
ETIBORINGIZ
UCHUN
RAXMAT!
Do'stlaringiz bilan baham: |
