Suv bug’ining p t diagrammasi

---

Suv bug’ining  P - T diagrammasi 

R-T diagramma fazoviy  o’tishlarini  tеkshirishida  qo’llaniladi.  Bizga  ma’lumki  jism  3 ta 

agrеgat  holatda  bo’l adi.  qattiq- suyuq-gaz. 

Bir  agrеgat  holatdan,  ikkinchi  agrеgat  holatiga  fazoviy  o’tish  dеyiladi. 

Jism  bir  vaqtning  o’zida  ikkita  yoki  uchta  holatda  bo’l ishi  mumkin,  masalan:  muz,  

suv,  Bug’.  Har  bir  agrеgat  holatini  faza  dеb  ataladi. 

Shuning  uchun  ham  qattiq,  suyuq  va  gaz  fazolari  dеyiladi.  Bir  fazodan  ikkinchi  fazoga  

o’tishda  bosim  va  xarakat  o’zgarmasdan  hol adi  masalan:  suyuqlikni  qaynashida   P=cants,  

ttqcants  hol adi.  To’yinish  harorati  suyuqlikning  fizik  xossalariga  bog’liqdir  shuning  uchun  

xam  fazoviy  o’tishlarda  R-T  diagramma  ishlatiladi. 

 Qattiq  holatdagi  jism  masalan:  muzni  olsak, unga  issiqlik  kеltirilish  natijasida  (R=const)  

quyidagilarni  kuzatamiz: 

- qizitilish  jarayoni,  ya'ni  qattiq  jismni  erish  xaroratigacha  qizitsh. 

- qattiq  jismni  erish  (teqcants)  har  bir  jismning  erish  harorati – jism  fizik  xossalarida  

bosimga  bog’liq  bo’l adi. 

- suyuqlikni  isitilishi   natijasida  bug’lanishni  hosil  bo’lishi. 

- bug’lanish  jarayoni. 

- gaz  holatidagi  jismni  isitilishi. 

   Ana  shu  holatni  P-T  diagrammada  kuzatish  mumkin;                                                    

 

21-rasm.  

q+s - qattiq  va  suyuqlik; S+g -suyuqlik  va  gaz; qattiq  jism  boshlang’ich  holati; qattiq  

jismni    erish    holati;  (P=const)    bug’lanish    holati;  o’ta  qizigan    bug’    holati;  ab-  qattiq    jism  

qizitilish  jarayoni; bs- suyuqlikni  qizitilishi  jarayoni; sd- gaz  holatidagi  jismning  qizitilishi. 

 

B va  S  nuqtalarida  jism  ikkita  fazoda  bo’l adi.  

Agar  tajribani  katta  bosimlarda  o’tkazsak,  u  hol da  muzning  erish  harorati  bosimning  

ortishi  bilan  holadi. 

Bosimni  ortishi  bilan  to’yinish  harorati  ortadi   va  bunday  holat  diagrammasi  quyidagicha  

ifodalanadi. 

Sublimatsiya      dеb    qattiq    holatdan    to’g’ridan    to’g’ri    gaz    holatiga    o’tishga    aytiladi.  

Yuqorida  kеltirilgan  har bir  chiziqlarda  jism  2 ta  fazoviy  holatda  bo’l adi. 

    A nuqtada  jism  3 ta  holatda  bo’l ishi  uchun,  bu  nuqtadagi   uchlamchi  nuqta  dеyiladi. 

 

---

    

 

22-rasm 

AB - erish  chiziqi; AC-  bug’lanish  chiziqi; AD-  sublimatsiya  chiziqi.