Сущность и принципы организации безналичных расчетов

Б) иқтисодий ўсишнинг асосий омили инвестициялар ҳисобланади, бошқа ишлаб чиқариш омиллари эътиборга олинмайди;

Б) иқтисодий ўсишнинг асосий омили инвестициялар ҳисобланади, бошқа ишлаб чиқариш омиллари эътиборга олинмайди;

Кейнсча иқтисодий ўсиш моделидан соддароғи 40-йилларда Е. Домар томонидан таклиф этилган модел ҳисобланади.

Домар моделида меҳнат бозорида ортиқча таклиф мавжуд, бу баҳоларн барқарор холатида ушлаб туради, нвестицион лаг «0» га тенг, капитал қуйилмаларнинг чегаравий унумдорлиги доимий деб олинади.

Е.Домар инвестицияларни ҳам талаб ҳам таклиф омили деб қарайди. Яъни инвестициялар нафақат мультипликатив таъсир кўрсатиб ялпи талабни оширади, балки ишлаб чиқариш қувватларини юзага келтириб, ишлаб чиқаришни ривожлантиради, товарлдар таклифини оширади . Шундай экан, ялпи талабнинг ўсиши ялпи таклифнинг ўсишига тенг бўлиши учун инвестициялар қандай ўсиши керак деган савол пайдо бўлади. Бу саволга жавоб топиш учун Домар уч тенгламани ўз ичига олган тенгламалар системасини тузди:
1) таклиф тенгламаси;
2) талаб тенгламаси;
3) талаб ва таклиф тенглигини ифодаловчи тенглама.
1. Таклиф тенгламасида инвестициялар ишлаб чиқариш омилларининг қанчага қўшимча ўсишини кўрсатади . Агар берилган шароитда инвестициялар I ўсса, ялпи ишлаб чиқариш DK α миқдорга ўсади:
DYs= DK α ,
DK инвестициялар ҳисобига таъминланганлиги учун тенгикни:
DYs= I α деб ёзиш мумкин. , бунда,α – капитал қуйилмалар( инвестициялар)нинг чегаравий унумдорлиги.
Агар бир йилда ялпи ишлаб чиқаришни 1 млрд. сўмга ошириш учун 4 млрд сўм инвестиция талаб этилса α =0,25 бўлади.
α=DYs / I бир сўмлик инвестиция ҳисобига яратилган янги маҳсулот миқдорини кўрсатади.
2. Талаб тенгламаси қуйидаги кўринишга эга
DYd= D I ( 1/ μ) ,
бу ерда 1/ μ – харажатлар мультипликатори,
μ–жамғаришга чегараланган мойиллик.
Бу тенглама миллий даромад DYd, ёки ялпи талаб қўшимча инвестицияларнинг мультипликатив кўпайишига тенг миқдорда ўсишини кўрсатади.
Ишлаб чиқариш тўпланган жами капитал билан таъминланиши, миллий даромад эса қўшимча инвестицияларнинг мултипликатив таъсири остида кўпайиши сабабли таклиф тенгламасида жами инвестициялар, талаб тенгламасида эса қўшимча инвестицияларгина кўриб чиқилаади.
3. Даромадлар ва ишлаб чиқариш қувватларининг қўшимча ўсиш суръатлари тенглиги тенгламаси: