Сурхондарё вилоятининг туристик йўналишига киритилган тарихий-меъморий

ХЎЖА ХАСАН ИЛҒОРИЙ – 582-630 йилларда яшаб ўтган пайғамбар сахобалардан бири. У Исломни тарғиб қилишда катта куч сарфлаган. Ислом илмининг билимдонларидан бири сифатида бир қанча жангларда Муҳаммад Пайғамбарларимизга ёрдам берган, ўта довюраклиги ва ботирлиги туфайли у жангларда жасорат кўрсатган. Хотираси кучли бўлиб, ҳар қандай маълумотни ёдида сақлаб қолган. Исломга оид рисолалар ҳам битган. Шунинг учун унга Хўжа Хасан ёнига Илғорий (тез илғовчи, англовчи, зийрак) деган таҳаллус берилган.
Ривоят қилишларича, хазрати Али Ибн Абу Толиб Ўрта Осиё халқларини забт этиш ва уни ислом динига киритиш учун қаттиқ жанглар олиб борган кезларда, орадан 1 йил ўтса ҳам Алидан дарак бўлмаган. Шунда пайғамбаримиз кўзларига ёш олиб, уни ўлик тириклигини ҳам билмадик деб сахобаларига гапирганлар. Шунда Хўжа Хасан Илғорий пайғамбаримизга таъзим қилиб, хазрати Алидан хабар олиб келиш учун йўлга чиқишга рухсат сўрайди. У Алини қидириб топиб, у билан бирга жанг қилади. Аммо у оғир яраланиб, ҳозирги зиёратгоҳда ётиб қолади. Қайтиб кетишга кўзи етмагач бир кабутарни ушлаб, унга нома битиб, Алининг тириклиги ҳақида маълумот беради. Пайғамбаримиз номани олиб: “Биз учун бегона юртларда ҳокинг қолди. Илоҳо зиёратгохга айлансин” деб дуо қиладилар. Ана шундан кейин бу манзил зиёратгоҳга айланади. Бу зиёратгоҳнинг асл номи Хўжа Хасан Илғорий бўлсада халқ хабар етказган кабутар номини ҳам қўшиб айтадиган бўлишган. Кейинчалик бу жой каптархона зиёратгоҳи деб аталиб кетган.
Бу ерда икки қабр бор бўлиб биринчиси Хўжа Хасан Илғорийга тегишли, унинг узунлиги 3-4 метр, эни 2 метр, баландлиги 1,5 метрни ташкил этади. Қабрнинг теппасида тоғ эчкиси ёки кийик шохи қўйилган. Икки шох ўртасида ўша қора тош жойлаштирилган. Қабр олдига кичкина эшикча бўлиб, остига тупроқ солинган. Зиёратчилар ўша тупроқдан олиб яраларига малҳам қиладилар.
Иккинчи қабр аввал Халифага тегишли бўлиб, биринчи қабрдек ўрнатилган. Ҳажм жиҳатдан биринчи қабрдан анча кичик. Зиёратчиларнинг айтишича, шу лой қуриб битгунча яра ҳам тузалиб кетади.
Зиёратгоҳ бошига 2 та тут дарахти бор. Иккиси ҳам икки томонга шохлаган. Кимки қўрққан бўлса ёки чилла тушган бўлса, мана шу тутни уч марта зиёрат қилиб уч марта орасини айланиб ўтиб, Қуръон оятларидан тиловат қилиб ўзига нажот изласа нажот топади. Бу тутларнинг экилганига ҳам 1100-1200 йил деб тахмин қилинади.
Зиёратгоҳ тупроғи асосан турли яралар, тери касалликлари, пес ва бошқа яраларга даводир. Чин ихлос қилиб, ҳар қандай ярага тупроқ лойларидан суртсалар у тузалмай қолмайди ва албатта шифо бўлади.
Кимда-ким сурункали яра, қўтир, сўгал, чипқон сизловуқ, тошма тери касаллиги билан оғриса чилла тушган бўлса, шу ерда даво топади.
Зиёратгоҳда илгари ноиб тайинланмаган, бу жойнинг биринчи ноиби Мелиқул Халифа бўлиб, у киши 1946-1966 йилларда ноиблик қилган. Иккинчи ноиб Хидир Худойбердиев (1966-1970 йиллар) бўлган. Ҳозирда учинчи ноиб Абдуқодир Мелиқулов ноиблик қилмоқда.

Сўфи Оллоёр мақбараси

Олтинсой тумани

18 аср