Сурхондарё вилоят Шурчи тумани “Ободон” маҳалла фуқаролар йиғини ҳудудининг бош режа лойихаси ишлаб чикилиши билан бир вактда кишлок (овул) ахоли пунктини батафсил режалаштириш лойихаси ҳамда ёндош “Бунёдкор” ва «Шолдирок»

7. Салбий таъсирларни пасайтириш буйича чоралар таъсири
Лойиҳавий ечимларни таҳлил қилиш ва уларнинг таъсирининг натижалари шуни кўрсатдики, шаҳар аҳоли пункти ҳудудида табиий муҳит ҳолатини яхшилаш «Ободон» ш атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича бир қатор тадбирларни талаб қилади:
1. Табиий рамкани сақлаш ва ривожлантириш (сув оқимлари ва улар бўйлаб ободонлаштириш, кўкаламзорлаштириш массивлари)
2. Шаҳарда ўз-ўзидан чиқадиган чиқиндихоналарни яратишни тақиқлаш.Қишлоқ ва ундан ташқарида.
3. Маиший чиқинди сувларни, қаттиқ маиший чиқиндиларни ўз вақтида йиғиш ва олиб кетишни ташкил етиш.
4. Электр энергиясини ишлаб чиқариш учун ноанъанавий ёқилғисиз қайта тикланадиган энергия манбаларидан ёқилғи тежайдиган технологияларни: қуёш энергияси ёки маиший қаттиқ чиқиндилардан ҳосил бўлган биогазни жорий етишни тезлаштириш.
5. Саноат корхоналарида сув таъминотининг ёпиқ цикллари тизимини ва чиқиндисиз ишлаб чиқариш технологиясини жорий етиш.
6. Саноат ёмғир сувларини тўхтатилган қаттиқ моддалар ва нефт маҳсулотларидан панжара ва ёг сеператорлари билан жиҳозланган қудуқлар орқали тозалашни таъминланг.
7. Каналларда ва коллекторларда таъмирлаш ва тиклаш ишларини олиб боришда чўкинди чиқиндиларни, йўқ қилинган бетон ва трайларни, тупроқни йўқ қилишни таъминланг.
8. Тегишли ишларни бажариш учун сертификатланган рухсатномаси бўлган ташкилот томонидан вертикал дренаж қудуқларини бурғилашни таъминлаш.
9. Aсосий вазифаси атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва атроф-муҳит хавфсизлиги соҳасида қарорларни қабул қилиш процедураларини ахборот билан таъминлаш ва қўллаб-қувватлаш бўлган атроф-муҳит мониторинги тизимини шакллантириш.
8. Кабул килинган кейин атроф мухит холатини тахмин килиш
Лойихалаш ечимлари
«Ободон» шаҳри бош режаси амалга оширилгандан сўнг Экологик ўзгаришларни аниқланган таъсирнинг оқибатлари сифатида баҳолаш қуйидаги натижаларни берди:
Aтмосфера ҳавоси. Aтроф-муҳитни ифлослантирувчи саноат ва қишлоқ хўжалиги объектлари турар жойлардан ушбу ҳудудга олиб ташланганидан сўнг, янги саноат ва автотранспорт воситаларини саноат зоналарида меъёрий санитария муҳофазаси зоналарига мувофиқ турар жойларга жойлаштириш, кўчалар тармоғини қайта қуриш туфайли кўчаларнинг ўлчамлари ошиши ва магистрал йўллар бўйлаб яшил майдонларни экиш, ҳудудни ободонлаштириш фоизининг ошиши, шаҳардаги атмосфера ҳавоси ҳолати сезиларли даражада яхшиланади.
Тупроқлар, ер ости сувлари. Энг сўнгги технологиялардан фойдаланган ҳолда марказлаштирилган канализация тармоғини ташкил етиш, тескари циклни жорий етиш билан корхоналарда саноат ёмғир сувлари ва чиқинди сувларни тозалашни қуриш, тупроқ ва ер ости сувларининг чиқинди сув таркибидаги зарарли моддалардан ифлосланишининг олдини олади. Шаҳар бўйлаб дренаж ва суғориш тизимини қайта қуриш ер ости сувлари даражасини пасайтиради ва тупроқларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилайди.
Ер усти сувлари сув оқимларининг ҳолати. Марказлаштирилган канализация тизимини такомиллаштириш, маиший, ишлаб чиқариш ва бўронли дренажларни тозалаш, суғориш тармоғини реконструксия қилиш, шунингдек, аҳоли пункти шаҳарчаси ҳудудидан оқиб ўтувчи каналларнинг қирғоқ бўйидаги чизиқларида сувни муҳофаза қилишнинг махсус режимини ташкил этиш ва унга риоя қилиш ҳисобига ободонлаштириш яхшиланади.
Қишлоқда марказлаштирилган канализация тизимини ташкил қилиш, дренаж тизимининг самарадорлигини ошириш, рухсатсиз ахлат йиғиш жойларини йўқ қилиш, махсус қаттиқ чиқиндиларни йиғиш пунктлари тармоғини яратиш ва уларни яхшиланган қаттиқ чиқиндилар полигонига олиб бориш натижасида ободонлаштириш ва ободонлаштириш майдонларининг кўпайиши натижасида ҳудудидаги тупроқ қопламининг ҳолати яхшиланади.
Ўсимлик билан қопланган ер майдонларини сақлаб қолиш ва янги яшил зоналарни ташкил етиш, кўчалар бўйлаб кўкаламзорлаштириш майдонларининг кўпайиши, суғориш тармоғи, аҳоли пунктлари ва саноат зоналари чегараси, вегетация ҳолати ва ўсимликларнинг ноқонуний кесилиши натижасида мелиоратив ишлар ва ирригация тизимини қайта қуриш туфайли ободонлаштириш яхшиланади.


Хулоса
Aмалга оширилган ишлар давомида мавжуд Экологик муаммоларни таҳлил қилиш асосида ва бош режада белгиланган режалаштирилган шаҳарсозлик ўзгаришларини амалга ошириш жараёнида таъсирларни ҳисобга олган ҳолда аҳоли пунктининг атроф-муҳитга таъсирини баҳолаш амалга оширилди. «Ободон» ш даги Экологик вазиятни яхшиланилади.
Aтроф муҳитнинг ҳозирги ҳолатини таҳлил қилишда асосий табиий муаммоларни аҳоли пункти ҳудудида ривожланган геодинамик жараёнлар эканлигини кўрсатди: сейсмиклик, чўкиш, эрозия. Қишлоқ ҳудуди ранг-баранг ер ости сувлари даражаси билан ажралиб туради. Буни ҳисобга олиш керак ва шаҳар аҳоли пункти ҳудудида фуқаролик ва саноат иншоотларини лойиҳалашда тегишли муҳандислик чораларини кўриш керак.
Ҳудудни режалаштирилган ташкил етилиши ва ердан фойдаланиш характерини таҳлил қилиш шуни кўрсатдики, «Ободон» қишлоғи асосий муаммолар мавжуд:
- функционал мақсадлар учун ерлардан нотекис фойдаланиш, маданий ва маиший хизматларнинг етарли даражада таъминланмаганлиги, чиқинди ва фойдаланилмайдиган ҳудудларнинг мавжудлиги
- шаҳар аҳоли пунктининг турар жой бинолари орасида ифлослантирувчи қишлоқ хўжалиги ва саноат объектларини жойлаштириш
- ҳудудни ободонлаштиришнинг амалда йўқлиги.
Шаҳридаги атроф-муҳит ифлосланишининг асосий стационар манбалари- бу чорвачилик фермаси, паррандачилик фермаси, автоуловларни таъмирлаш устахонаси, газ идишини таъмирлаш устахонаси, автоулов ва газ қуйиш шохобчалари. Уларнинг барчаси санитария меъёрларини бузган ҳолда турар-жой бинолари олдидаги меъёрий санитария муҳофаза зоналарига риоя қилмасдан жойлашган ва аҳоли пунктидаги Экологик ҳолатга салбий таъсир кўрсатмоқда.
Стационар манбалардан ташқари, ҳавонинг ифлосланишида муҳим рол ўйнайди. қишлоққа кўчма - автомобил транспорти ҳам олиб келинади. Ҳавонинг автотранспорт воситаларидан чиқадиган чиқиндилар билан ифлосланишига сабаб - кўчаларнинг қатнов қисмининг торайиши, тўхташ жойларининг етишмаслиги, кўча бўйидаги ободонлаштиришнинг камлиги, автотранспорт воситаларидан чиқадиган газлар сифати устидан назоратнинг йўқлиги.
Аҳолининг ичимлик суви билан таъминланганлиги , сув оладиган қудуқлар ва насос станциялари таъмирлашни талаб қилади, хлорлаш станцияси йўқ, хлорланмаган қудуқлар истеъмолчиларга сув етказиб беради. Мавжуд сув таъминоти тармоқларининг деярли 100 фоизини алмаштириш керак, автоматизация ва бошқариш мосламалари йўқ.
Тупроқлар ва сув ресурслари шаҳарда антропоген таъсирга ега. Вилоят марказида марказлаштирилган канализация йўқлиги сабабли уй-жой-маиший сектор, жамоат бинолари ва бошқалар. оқава сувлар, кўпинча, тегишли қопламасиз, алоҳида чуқурликларга ташланади, бунинг натижасида чиқинди сувлар ерга сингиб, тупроқ ва ер ости сувларини, тўхтатилган минерал ва органик моддаларни, азотли бирикмаларни, фосфатларни ифлослантиради.
Шаҳарда санитар тозалашни етарли даражада ташкил этмаслик натижасида. “Ободон» қишлоғида моддий-техника базаси, чиқиндиларни йиғиш жойлари сони етарли емас, ўз-ўзидан рухсат етилмаган чиқиндилар пайдо бўлади, суғориш тизимининг майдонлари тиқилиб қолади, бу эса атроф-муҳитнинг ифлосланишига олиб келади.
Янги қурилиш бош режаси лойиҳаси билан атроф-муҳит ифлосланишининг олдини олиш учун атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича комплекс чора-тадбирларни кўриш, шунингдек ҳудудларни режалаштириш ва ривожлантириш, сув ва тупроққа бўлган ҳурмат бўйича асосий гигиена талабларига риоя қилиш тавсия етилади.
Шаҳарчасида Экологик вазиятни яхшилаш мақсадида ушбу бош режада антропоген омилларнинг аҳолининг санитария-гигиена шароитларига таъсирини камайтиришга қаратилган юқоридаги муаммоларни ҳал қилиш бўйича бир қатор шаҳарсозлик ва муҳандислик-техник чора-тадбирлар кўрсатилган.
Бош режада кўзда тутилган атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича шаҳарсозлик тадбирларига қуйидагилар киради:
- ҳудудларни саноат ва турар-жой зоналарига аниқ функционал раёнлаштириш
- ободонлаштириш майдонларининг сезиларли ўсиши
- жойлашган қишлоқни Экологик зарарли саноат, қишлоқ хўжалиги ва автотранспорт воситаларини олиб ташлаш санитария меъёрларини бузган аёллар
- СанПиН ЎЗ № 0350-17 талабларига мувофиқ саноат хавфининг манбаи бўлган корхоналар ва санитария муҳофазаси зоналарининг турар жойларида ташкил етиш.
- транспорт ва муҳандислик коммуникациялари бўйлаб яшил хавфсизлик йўлакларини яратиш
- марказ ва аҳоли турар жойлари ўртасида қулай транспорт алоқаларини таъминловчи маданий-маиший объектларни жойлаштириш учун мақбул шароитларни яратиш.
Aтроф муҳитнинг санитария-гигиена ҳолатини яхшилаш бўйича шаҳарсозлик ечимлари фақат саноат корхоналарида муҳандислик-техник тадбирларни амалга ошириш билан биргаликда самарали бўлади:
-эскирган ва жисмонан эскирган технологик ускуналарни янгисига алмаштириш
- газ ва чангни тозалашнинг самарали ускуналарини ўрнатиш, шунингдек зарарли чиқиндилар ва чиқиндиларни йиғиш, зарарсизлантириш ва улардан фойдаланиш чоралари
- кам чиқинди ва чиқиндисиз технологияларни, шунингдек ҳаво чиқиндиларини камайтириш усулларини жорий етиш
- ифлослантирувчи моддаларнинг атмосферага чиқарилиши манбаларини бошқариш тизимини жорий етиш.
Бош режанинг мақсади тог ҳудудини оқилона фазовий ташкил етишдир. қўшни ҳудудларни ривожлантириш билан биргаликда барқарор ижтимоий-иқтисодий ривожланишини таъминлайдиган ва уй-жой қуриш, ишлаб чиқаришни ривожлантириш, барча турдаги ресурслардан оқилона фойдаланиш ва ҳудуднинг Экологик ҳолатини яхшилаш учун мақбул шарт-шароитларни яратишга қаратилган «Ободон» қишлоғи.
Мавжуд ривожланиш ҳудудида биноларнинг кўп қаватли уйларини кўпайтириш, кўчаларнинг ўлчамларини кенгайтириш ва кўкаламзорлаштирилган шаҳарлашган муҳитни яратиш режалаштирилган.
Саноатни ривожлантиришнинг зарурий шарти атмосферага, тупроқ ва сув ҳавзаларига зарарли чиқиндиларни минималлаштириш ёки олдини олиш, физикавий омилларнинг гигиеник меъёрларга таъсирини олдини олиш ёки камайтиришга имкон берадиган, ресурсларни тежайдиган, чиқиндисиз ва кам чиқиндиларга ега бўлган замонавий технологик ечимларни жорий етишдир. Саноат ҳудудининг турар-жой бинолари билан чегараларида, газсимон моддалар ва чангни емиссия манбаларидан сўрилишини енгиллаштирадиган ва турар-жой ҳудудларида атмосфера ҳавосини тозаловчи омил бўлиб хизмат қиладиган энг яшил санитария муҳофаза зоналарини ташкил этиш тавсия этилади.
Янги саноат объектларини қуриш ва мавжуд корхоналарни янги майдонга кўчириш учун жойларни танлашда, режалаштирилган фаолиятнинг атроф-муҳитни муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатлари талабларига мувофиқлигини ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш чораларига риоя қилинишини аниқлаш учун қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда ОВОС материалларини ўз вақтида ишлаб чиқиш ва давлат Экологик экспертизасига тақдим этиш зарур.
Бош режанинг муҳим Экологик қарори умумий фойдаланишдаги яшил майдонларни сезиларли даражада кўпайиши бўлади - тахминий давр учун маданият ва истироҳат боғи, булварлар, боғлар, турар жой шаклидаги паркларга айланади. Шу билан бирга, ҳар бир аҳоли учун ободонлаштиришни таъминлаш бу умуман шаҳарда шахсий бир қаватли уйларнинг шахсий участкалари фоизини ҳисобга олган ҳолда нормага тўғри келади. Ҳудудни ободонлаштириш фоизининг режалаштирилган ўсиши атмосфера ҳавоси, микроиқлим ҳолатини яхшилашга ва шовқин таъсирини камайтиришга ёрдам беради.
Aвтотранспорт чиқиндиларининг шаҳарсозлик ривожига таъсирини камайтириш учун лойиҳа қуйидагиларни тавсия қилади: кесманинг барча тартибга солувчи елементларини яратиш билан мавжуд автомобил йўлларининг ўлчамларини кенгайтириш; лойиҳанинг янги кўчаларига зарба бериш; транспорт оқимларининг бир хил тезлигини таъминлайдиган тизимни яратиш; автотураргоҳлар майдонининг кўпайиши ва ўтувчи йўллар бўйлаб чанг ва шовқинга чидамли яшил чизиқлар яратиш