Sultonmurod Olim, Sunnat Ahmedov, Rahmon Qo‘chqorov

U SM O N N O SIR
(1 9 1 2 -1 9 4 4 )
«1912-yilning 13-noyabrida Namangan 
s h a h rin in g « C h u q u rk o ‘cha» d ah asid a 
qorachadan kelgan bir bola tu g ‘ildi. U 
tug‘ilganida hech kim sevinmadi ham, hech 
kim xafa ham bo‘lgani yo‘q. To‘shakda yotgan 
bemor ota esa bola go‘dakligidayoq bu olam- 
dan ko‘z yumdi...
Ammo otalik mehrimi to ‘rt yashar Usmon 
Masodiq o‘g‘li Nosirhoji xonadonidan topdi. 
Ikkinclii ota oilasini Qo‘qon shaliriga ko‘cliirib 
olib keldi. Bola shu dargohda ulg‘ayib, ko‘p bolalar kabi intematda 
o‘qib tarbiyalandi. 0 ‘rta maktabda va Samarqanddagi 0 ‘zbekiston 
dorulfununida o‘qib yurgan yillaridanoq u shoir Usmon Nosir 
bo‘lib tanildi.
Usmon Nosir!.. Bu nom yigirmanclii yillarning oxirlaridayoq 
o‘quvchiga tanila boshladi. 0 ‘ttizinchi yillarda esa, u asariarini 
kitobxonlar intiqlik bilan kutadigan shoirga aylandi. Endi uni 
«tabiatan shoir», «tug‘ma shoir» deb ta ’rifladilar. Ana o‘shanda 
Usmon Nosir 20 yoshlarda edi. «Bo‘ladigan bola bosliidan ma’lum» 
deganlaridek, Usmon Nosir ham masliliur siymolarimiz kabi juda 
yoshligidan ko‘p ijobiy xislatlarga ega bo‘lgan edi.
U nihoyatda ziyrak, idrokli, keng mushohadali, o‘ta qiziquvchan, 
uquvli, bilimga chanqoq, mehnatkash edi. Shuning uchun ham 
Usmon Nosir ijodda yoshligidanoq iste’dodli, «tug‘ma shoir» sifatida 
tanildi. Bu tanilish yosh shoiming shoirona tabiatidan tashqari, 
uning ijodga jon-dili bilan berilishi, ijod sirini bilishga urinishi, bu 
yo‘lda o‘rganislii va i/Ianishi samarasi edi. «Geyne bilan o‘rtoq 
tutindim, Lermontovdan ko‘mak o‘tindim» degan yosh shoir rus 
va jahon poeziyasining maftunkor fazilatlarini ijodiy talqin qilish 
bilan birga, Sharq adabiyoti va og‘zaki ijodining boyliklarini ham 
egallashga intildi...
Usmon Nosir 18 yoshidan to 24 yosliigaclia bo‘lgan davrda ijod qildi. 
Shu qisqa 6—7 yil icliida u beshta she’rlar to‘plami («Quyosh bilan 
suhbat», «Safarbar satrlar», «Traktorobod», «Yurak», «Melirim») va 
ikki doston («Norbo‘ta», «Naxshon») hamda to‘rt drama («Atlas», 
«Zafar», «So‘nggi kun», «Dusliman») asarlarini yaratdi.
20 4

---

Badiiy tarjima sohasida ham shoir o ‘ziga xos tarjimonlik 
m a d a n iy a tin i va p o e tik d id in i n a m o y ish q ilg an edi. 
N.A.Dobrolyubovning «Haqiqiy kun qachon keladi?» degan 
m ashhur asarini, V .I.K irshonning «U lug‘ kun» dram asini, 
A.S.Pushkinning «Bog‘chasaroy fontani», M.Yu.Lermontovning 
«Iblis» nom li dostonlarini, Geyne, Gyote, Bayron ijodidan 
ko‘pgina namunalami o‘zbek kitobxonlari Usmon Nosir tarjimasida 
o‘qidi. Bu poetik tarjimalar o‘zbek adabiyotining tarjima asarlar 
sahifasida shoh namunalar bo‘lib qoldi.
U sm on N osir lirik shoir edi. Bu yangroq lirika o ‘zbek 
she’riyatidagi lirik oqimga hamohang bo‘ldi, bu oqimga yangi 
sharshara bo‘lib qo‘shildi va bu unga yana-da joziba baxsh etdi.
Shoir ijodidagi bu xususiyatlar she’riyatda lirikaning yangi 
turini, badiiy soddalikning eng yaxslii namunasini namoyish qildi. 
Usmon she’rlarida jimjimadorlik, g‘alizlik, zo‘rm a-zo‘rakilik 
ko‘rinmas, fikr-tuyg‘u sodda, lekin lirik harorat bilan, jozibadorlik 
bilan, original tashbehlar bilan bayon qilinar edi:
She’rim! Yana o'zing yaxshisan,
Boqqa kirsang, gullar sharmanda.
Bir men emas, hayot shaxsisan,
Jonim kabi yashaysan manda.