Sultonmurod Olim, Sunnat Ahmedov, Rahmon Qo‘chqorov

1 Vuqu ’ga kelmasa —
yuz bermasa, amalga oshmasa m a’nosida.

---

axir, bir durustroq, o‘zimizdan yuqori bo'lmasa hamki, barobarroq 
joydan uylantiraylikki, ham orzumiz ushalsun, ham atrofdan kelgan 
yor-do‘stlarga ma’qul bo‘lsin-da. Endi man shunday obro‘ bilan borub 
bir bechora kosibdi qizini olib beraman! Xalq mani nima deydi. Axir 
uning katakdek ko‘hna hovlisi bor, to‘y qayerda boladi? Xo‘sh, kelgan 
yor-do‘stlar borub qayerda oltiradi? Sharmanda bo‘lamiz-ku! Endi 
o‘g‘limizm xursand qilaylik, xolos, deb shuncha mardumdan1 ta’naga 
qolub, xayfsan eshitub otirsak tuzukmi? Mana axir o‘qiyman dedi, 
xabaringiz bor, olti yildan baqqa2 qancha pullar sarf qildum, endi 
mulla bo'lub, qilib bergan foydasimi bu? 
(Q o‘li bilan ishora qilub.)
Aslo, aslo bu so‘zni ikkinchi aytmang, man sizdan xafa bo‘laman. 
Mana, sizdek yaxshi do‘stlarimdan chiqqan so‘z shumi? Ayb gap, dedilar.
M a h m u d x o n . Axir o‘z-o‘zini bir baloga giriftor qiladi, dema- 
dingizmi?
A b d i q o d i r b o y . Aytdim, hech gap qolmay hammasini aytdim. 
Onasi ham unamaydi. Qaiindosh-umg‘lari ham unamaydi. Bu bir 
xomxayol gap, har kimga maqbul b o ‘lmaydigan gap. U o ‘zi 
shundoqadur-ov. Men undan yuz barobar ortiq qiz topub beraman, 
dedilar. Hokazo, ikki soat so‘zlashub, endi biroz muloyim qilgan 
vaqtda hazrati eshonni Qosimjon degan xalfalari kelub qoldi. Xayr, 
u ham zorainki manga qo‘shilsa, deb tag‘in o‘ltiruvdim, xalfani o‘zi 
ham so‘rab qoldi, boy afandi o‘zlari gapirub qoldilar. Xalfa gap 
tamom bo‘lgandan keyin: «Endi, boy afandi, janobingizdiki ma’qul, 
sizga hech munosibmas va ham bunisi borki, u qiz hazrati eshonga 
nazr bo‘lgan, endi hazrati eshon murid ovidan qaytsalar, ehtimol, 
shu oy ichida to‘y ham bo‘lsa», deb yubordi.
Boy afandi: «Mana xolos, agar man sizni so‘zingizga kirsam, 
toza sharmanda bo‘lur ekanmiz», deb ba’zi gaplardi gapirub, meni 
xijolat qildilar. Endi o‘zingizdan o‘tar gap yo‘q, hazrati eshonga 
bo‘lgandan keyin gap tamom.
M a h m u d x o n
(hayron bo'lub).
Hazrati eshonning xotunlari 
bor edi-ku?!
A b d i q o d i r b o y . Bor, birta emas, oltita, hozir oltiariqlik oyim 
o‘ldilar, beshta bor.
M a h m u d x o n . Oltita ekan, muni nima qiladilar, endi?
A b d i q o d i r b o y . Ey boybachchaxon, siz yosh-da hali, tekin 
nazr bo‘lgandan keyin, kim olmaydi deysiz! Awal shunday hazrati 
eshonlardan ish ketgan-da! Bo‘lmasa, bir oyoqlari go‘r og‘ziga borub
1 Mardum —
odam , kishi.
2 Baqqa (sheva) —
buyon, beri.

---

qolgan bu kishiga kim qo‘ydi yana muncha yosh xotindi! Zamona 
sob bo‘lgan-da!
M a h m u d x o n o‘rnidan turar.
A b d i q o d i r b o y . Qayoqqaborasiz?
M a h m u d x o n . Gap bila bo‘lub qoldik, choy qo‘yay.
A b d i q o d i r b o y . Yo‘q, afandim, choyga fursatim yo‘q. Boshqa 
yana kelarman 
(turar).
M a h m u d x o n
(nochorroq).
Axir choy ichub borar edingiz-da! 
(Uzatur.)
Ab d i q о d i rb о у. Axir, choy ichmagan joyimizmi, xayr 
(chiqar).
M a h m u d x o n
(uzatub).
Xayr bo'lmasa 
(ketar).
0 ‘rtada biroz o‘ylanib qolur-da, kursini stol yoniga olub, sahnaga
qaratub qo‘yub o‘tirar. Oh urub, yana turub yurub, kelub o‘tirar.
M a h m u d x o n
(qo ‘I in tizzasiga urub).
Oh jaholat! Maorifsiz 
davlat! 
(Xatni olub, ochub qarab turub borub, zvonok berub, yana
kelub o'tirur. Eshikdan mulozim kelur, Mahmudxon anga qarab.)
Birorta erkak odam kelsa, meni yo‘q degin