|
I-боб. Tasviriy san‟at fanlarini o‟qitishda zamonaviy pedagogik texnalogi
yalardan foydalanishning назарий-методологик асослари.
1.1.Tasviriy san‟at asoslari.
Ma‘lumki, sai‘atning turlari nihoyatda ko‗p bo‗lib, ularning eng asosiylari sifatida
adabiyot, musiqa, kino, teatr, me‘morchilik, amaliy bezak, sirk, televideniye,
tasviriy san‘at kabilarni aloxida e‘tirof etish mumkin.
"Tasviriy" atamasi "tasvirlash" so‗zidan olingan bo‗lib, undy turli material,
xususan, bo‗yoq, tosh, gips, yoyuch, shuningdek, boshqa badiiy va turdosh
materiallar yordamida har xil timsollarning va narsalarning rasmi, haykalini
ifodalash tushuniladi.
Tasviriy san‘at ilm-fan kabi dunyoni, hayotni, tabiatni, xalqlar tarixini o‗rganishga
xizmat qiladi. Tasviriy san‘atning paydo bo‗lishi ibtddoiy jamoa davriga borib
taqaladi. Bu vaqgda kishilar tevarak-atrofda sodir bo‗layotgan voqealarni, odam va
hayvonlarning tasvirini toshlarga chizib, ularni kesib turli ko‗rinish va
mazmundaga haykallarni yasaganlar.
Tasviriy san‘atning tur va janrlari.
Tasviriy san‘atning uch turi mavjud:
1. Rangtasvir. 2. Haykaltaroshlik. 3. Grafika.
Rangtasvir deb tekis yuzada gurli rang va materiallar yordamida bajariladigan
tasvirga aytiladi. Bu tur uchun asosan bo‗yoqlar - moyli bo‗yoq, akvarel, guash,
tempera, shuningdek, rangli qalamlar, qo‗mir, qalam, pastel, sous, sangina kabi
badiiy mageriallar bilan ishlash xarakterlvdir.
Rangtasvir asarlari qog‗oz, mato, karton, devor, oyna, yog‗och kabi tekis yuzalarga
ishlanadi. Rangtasvir asosini rasm tashkil etadi. Rangtasvirning 1.Dasltohli
rashtasvir. 2. Monumental (mahobatli) rangtasvir. 3. Miniatyura (mo‗jaz)
rangtasviri. 4. Dekorativ (bezak) rashtasvir. 5. Teatr-dekorativ (bezak) ranggasviri
kabi turlari mavjudyu
Dastgohli rangtasvir deyilganda, rassomlarning maxsus asbob-dastgoh (molbert)
yordamida ishlaydigan suvratlari tushuniladi. Dastgohli ranggasvir asarlari uncha
12
kagga bo‗lmagan o‗lchovda bo‗yoqlar bilan ishlanadi. Ko‗pincha moyli va akvarel
bo‗yoqlar qo‗llaniladi.
Monumental rangtasvir atamasi katta o‗lchovdagi rangtasvir ma‘nosini anglatadi
va bu turdagi asarlar ko‗pincha binolarning ichki va tashqi devorlariga tempera
bo‗yoqlari bichan ipshiada.
Mozaika — churli xabiiy va ikkilamchi materiallar — rangli oyna girchalari,
toishar,
Miniatyura (mo‗jaz) rangtasviri deyillganda bejirim, juda kichik, jajji, nozik san‘at
asari tushuniladi.
Dekorativ rashtasvir asarlari mustaqil amaliy ahamiyatga ega bo‗lib, u binolarning
ichki va tashqi dsvorlarini bezatishda keng qo‗llaniladi. Ular panno shaklida,
shuningdek, quticha, patnis, sandiq, shkaflarpi bezatishda qo‗l keladi.
Tsatr dekorativ rangtasviri spsktakl dskoratsiyalari, unda ishlatiladshan grim, sahna
jihozlari bilan bog‗liq. Ular tsatr rassomi tomonidai tayyorlanib, spektakl
mazmunini tomoshabinga keng va chuqurroq singdirishga yordam bsradi.
Tasviriy san‘at naeariyasi va amaliyotida akademik rangtasvir iborasi ham
ishlatiladi. Akademik rangtasvir asosan o‗quv jarayonida foydalaniladigan
kurgazmali ranggasvir ishlarini nazarda tutadi.
Haykaltaroshlik qam xuddi rangtasvir kabi hayotiy voqea va hodisalarni turli uslub
ia tasvirlash texnikasi hamda mageriallar yordamida ifodalaydi.
Tasviriy san‘atning janrlari:
Tasviriy san‘atda manzara, mainshiy, natyurmort, portret, tarixiy, animal,
afsonaviy, dengiznafislik, janrlari mavjud.
Manzara janri. Tasviriy san‘atda tabiat, shahar, iidustrial-sanoat, interyer
ko‗rinishlariiing tasvirlari manzara janriga taalluqlidir.
Natyurmort janri. Bu janrda asosan rangtasvir va grafika asarlari keng qo‗llaniladi.
Tasviriy san‘atning‗ bu janrida gullar, mevalar va sabzavotlar, baliqlar, oziq-
ovqatlar, turli predmetlar aks ettiriladi.
13
Maishiy janr. Bu janrdagi asarlar kishilarning maishiy turmush tarzi, mehnati,
kuidalik hayoti bilan bog‗liq bo‗lib, ularda ko‗proq oila, maktab, dam olishlar,
shaxsiy va ijtimoiy hayot jarayonlari aks ettiriladi.
Portret janri. "Portret" fransuzcha so‗zidan olingan bo‗lib, kishilarning chehrasini
xuddi o‗ziga o‗xshatib tasvirlash ma‘nosini bildiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
