Sulfatlar sinfi minerallari

Muskovit —KA1₂(ON)₂ (A1Si₃O₁₀), silikatlar sinfiga xos, solishtirma og‘irligi—2,7-3,1 g/sm³, qattiqligi—2,5, shishasimon va sadafsimon yaltiraydi, yupqa varaqlari tiniq, rangsiz oq, chizig‘i rangsiz oq. Ulanishi o‘ta mukammal. Monoklin singoniyali. Muskovitning yupqa bargsimon bo‘laklari egiluvchan, elektr tokini o‘zidan o‘tkazmaydi, kislotalarda erimaydi. Paydo bo‘lishi: magmatik nordon va o‘rta magma jinslarda mayda kristall shaklida pnevmotoliz, gidrotermal va metamorfik jarayonlardan ham kelib chiqadi. Ishlatilishi: muskovitdan elektrotexnikada izolyasiya sifatida foydalaiiladi. U yirik kristall kondensatorlar, elektr lampalari, telefonlar, modali kuzoynak tayyorlashda qo‘llaniladi. Bundan tashqari maydalangan muskovit kukuni o‘tga chidamli qurilish materiali — gulli qog‘ozlar, kartonlar, avtomobil shinalarini tayyorlashda, elektr choynak va dazmollarda ishlatiladi.
19. Biotit —K(Mg, Fe)₃ (ON)₂ (A1Si₃O₁₀). Silikatlar sinfiga kiradi. Solishtirma og‘irligi—2,7-3,1 g/sm³. SHishasimon yaltiroq, yupqa varaqlari tiniq. Rangi qo‘ng‘ir, och yashil, qora, chizig‘i och yashil, oq, ulanishi o‘ta mukammal. Monoklin singoniyali. YUpqa varaqlari egiluvchan, xlorid kislota kuchsiz ta’sir etadi, konsentrlangan sulfat kislotada parchalanadi. Biotitning kelib chiqishi muskovitga o‘xshash bo‘lib, ko‘pchilik muskovit konlari biotit konlari hamdir. Biotit nordon, o‘rta asosli magmatik jinslarda va uning effuziv turlarida, traxit va boshqa turlarida ko‘p uchraydi. Bulardan tashqari biotit metamorfik tog‘ jinslarida, slanetslarda va gneyslarda ham ma’lum miqdorda uchraydi. Biotit tog‘ jinslarini hosil qiluvchi mineral bo‘lib, amalda qo‘llanilmaydi.
20. Zmeevik yoki serpentin — Mg₆ (ON)₈ Si₄O₁₀) silikatlar sinfiga kiradi. Qattiqligi—2,5-3. So­lishtirma og‘irligi—2,5-2,7 g/sm³, shishasimon va moysimon yaltiroq. Rangi sarg‘ish, yashil, to‘q yashil, butilkasimon yashil, och qo‘ng‘ir. CHizig‘ining rangi oq, och yashil, ulanishi yuq. Singoniyasi aniqlanmagan. Mine­ral xlorid va sulfat kislotalarda parchalanadi. Serpentin olivinli o‘ta asosli magmatik tog‘ jinsla­rida; piroksinit, dunit, periodit va olivinli jinslar, rogovaya obmanka va boshqa minerallarning gidrotermal jarayonlarda o‘zgarishidan kelib chiqadi va serpentinit tog‘ jinslarini hosil qiladi. Rangi chiroyli. Qattiq zmeevikdan siyohdonlar, shkatulkalar, kuldonlar yasaladi. Bundan tashqari kimyo sanoatida serpentin magnit birikmalarini olishda xom ashyo sifatida foydalaniladi. Asbestniig tolalaridan o‘ta chidamli ustki kiyimlar, olovga chidamli qog‘ozlar, kartonlar tayyorlanadi. Asbest elektrotexnikada izo­lyasiya materiallari va o‘tga chidamli buyoqlar tayyor­lashda katta rol o‘ynaydi.
21.