Sulfatlar sinfi minerallari

Mikroklin — K(A1Si₃O₈), uzluksiz to‘qimali bo‘lgan silikatlar sinfiga kiradi. Qattiqligi —6— 6,5, solishtirma og‘irligi—2,5 g/sm³. Rangi ortoklazga o‘xshaydi. CHizig‘ining rangi oq ulanish yuzasi mukammal. Triklin singoniyali. Mikroklin turi: amazon yoki amozonit toshi, rangi yashil bo‘ladi. Mikroklin nordon magmatik jinslar tarkibining ko‘p qismini tashkil qiladi. Natriyli kaliy dala shpati — mikroklin va ortoklaz shisha va keramika sanoatida xom ashyo sifa­tida ishlatiladi. Amazonitning rangi chiroyligidan bezak toshlar va bejirim vazalar, shkatulkalar yasashda qo‘llaniladi.
48. Albit — Na [A1Si₃O₈], uzluksiz to‘qimasi bo‘l­gan silikatlar sinfiga kiradi. Qattiqligi – 6,5, solish­tirma og‘irligi —2,7 g/sm³. SHishasimon yaltiroq. Rangi oq, kulrang, chizig‘i rangsiz, ulanish yuzasi mukammal. Triklin singoniyali. Kuchsiz kislotalarda parchalanadi. Magmatik jarayonlar natijasida hosil bo‘ladi. Tor jinslari hosil qiluvchi mineraldir.
49. Granatlar. Almandin— Fe₃A1₂(SiO₄)₃, ortosilikat sinfiga kiradi. Qattiqligi—7—7,5, solishtirma og‘irligi — 4,2 g/sm³. SHisha va moysimon yaltiraydi. Ran­gi qizil, to‘q qizil, chizig‘i rangsiz. Ulanish yuzasi bo‘lmaydi, kub singoniyali. Kislotalarda erimaydi. Granat turla­ri: pirop —Mg₃A1₂(SiO₄)₃ — to‘q qizil, och pushti; spessartin — Mn₃A1₂(SiO₄)₃ — rangi qo‘ng‘ir, tuz qizil; andradit — Sa₃Fe₂(SiO₄)₃ — rangi och yashil, qo‘ng‘ir, qora; grossulyar — Sa₃A1₂(SiO₄)₃ — rangi sariq, qizil. Kontakt metasomatizm natijasida hosil bo‘ladi. Almandinning tiniq turi piron va andradit zargarlik ishlarida qo‘llaniladi. YArim qimmatbaho tosh hisoblanadi. Qolgan turlari esa sanoatda pardozlash materiallari sifatida ishlatiladi.
50. Berill — Be₃A1₂[Si₆O₁₈] — (grekcha «baros»— og‘irlik) silikatlar sinfiga kiradi. Qattiqligi—7—8, solishtirma og‘irligi —2,6—2,9 g/sm³. SHishasimon yalti­roq, rangi sariq, och yashil, havorang, pushti, chizig‘i bo‘lmaydi. Ulanish yuzasi yo‘q. Geksagonal singoniyali.
Berill mo‘rt, chig‘anoqsimon sinadi, kislota ta’sir etmaydi. Berill turlari: akvomarin-ko‘kimtir, havorang, tiniq, zumrad, o‘tga o‘xshash rangli, yashil. Berill pegmatit tomirlarda dala shpatlari bilan birga va granit jinsi bo‘shliqlarida uchuvchi komponentlardan hosil bo‘ladi. YAshil rangli tiniq zumrad va akvomarin qimmatbaho tosh sifatida ishlatiladi. Tiniq bo‘lmaganlari esa berilliy xom ashyosidir. U siyrak engil metall bo‘lib, alyuminiy, magniy va mis eritmalariga qo‘shiladi. Bu eritmalar samolyotsozlikda katta ahamiyatga egadir.
51. Korund — A1₃ O₃—oksidlar sinfiga kiradi. Tabiiy xossalari: rangi ko‘q qizil, kulrang, havorang bo‘lib, oynasimon yaltiraydi, chizig‘i bo‘lmaydi. Korundning ko‘pchiligi tiniq, qattiqligi—9, solishtirma og‘irligi — 4 g/sm³, ulanish yuzasi yo‘q ba’zan yaxshi taraqqiy etgan kristallari uchraydi. Trigonal singoniyada kristallanadi. Kislotada erimaydi. Qizil rang­li, tiniq korund — la’l; ko‘k rangli tinig‘i esa sapfir; mayda donador korundning magnetit, dala shpatlari, gematitlar bilan aralashmasi najdak deyiladi. hozirgi vaqtda korund sanoatda va zargarlikda keng qo‘llalaniladi. SHuning uchun bu mineralni juda ko‘p miqdorda sun’iy yo‘l bilan boksit mineralidan olinadi.