Судралиб юрувчилар синфи reptilia

Расм. Судралиб юрувчилар қон айланиш системаси схемаси ва юрагининг тузилиши: 1-ўнг юрак бўлмаси, 2-чап юрак бўлмаси, 3-юрак қоринчасининг чап томони, 4- юрак қоринчасининг ўнг томони, 5-ўнг ўпка артерияси, 6-ўнг аорта ёйи, 7-чап аорта ёйи, 8- чап боталлов оқими, 9-чап ўмров ости артерияси, 10- чап уйқу артерияси, 11-ичак артерияси, 12-буйрак, 13-чап ёнбошости артерияси, 14-дум артерияси, 15-дум венаси, 16-ўнг сон венаси, 17-буйракнинг ўнг қопқа венаси, 18-қорин венаси, 19-жигарнинг қопқа венаси, 20-жигар венаси, 21-кейинги ковак вена, 22-олдинги ўнг ковак вена, 23-ўнг ўмров ости вена, 24-ўнг буйунтуруқ вена, 25-ўнг ўпка венаси.

Айирув ва жинсий аъзолари

Жинсий органлари. Эркак калтакесак мисолида. 1-жуфт уруғдонлар, уруғдон ортиғи, уруғдон ортиғи уруғ йўлига айланади. Уруғ йўллари сийдик йўлларига қўшилади ва умумий тешик орқали клоака бўшлиғига очилади.. Уруғ ортиғи тана буйрак -мезанефрос олдинги қисмининг қолдиғи ҳисобланса, уруғ йўллари эса шу тана буйрак чиқариш йўллари – Вольф найига гомологдир. Клоаканинг ён деворларида копулятив органлар бор. Копулятив органлар клоака тешигидан ташқарига чиқа олади. Копулятив органлар калтакесаклар билан илонларда жуфт, тошбақа ва тимсоҳларда эса тоқ бўлади. Гаттерияларда қўшилиш органи, яъни копулятив органи бўлмайди.
Жинсий органлари. Урғочи калтакесак мисолида. Овал танача кўринишидаги 2 та тухумдон, тухум йўллари (уларнинг бир учи гавда бўшлиғининг олдинги, иккинчи учи клоаканинг кейинги бўлимига мустақил тешик билан очилади). Мюллер найлари тухум йўли вазифасини бажаради. Тухумдоннинг пастки қисми кўпчилик ҳолларда кенгайиб бачадонни ҳосил қилади. Урғочиларда Вольф каналлари редукцияланган. Етилган тухумлар тана бўшлиғига, у ердан тухум йўлининг воронкаси орқали тухум йўлига тушади. Уруғланиш тухум йўлининг олдинги қисмида юз беради. Тухум йўлининг ўртасида тухумнинг оқсил пардасини ҳосил қилувчи без бўлади. Тухум йўлининг пастки қисмида бачадон девори ажратган секретдан пергаментсимон ёки оҳак моддасидан иборат тухумни ўраб оладиган ташқи пўстлоқ шаклланади. Калтакесак қуруқликка терига ўхшаган қаттиқ парда билан қопланган озроқ (5-11 та) йирик тухум қўяди. Унинг тухумида тухум оқи бўлмаслиги билан қушлар тухумидан фарқ қилади.
Аутотомия шаклланган.